НАМАЗДЫҢ ХИКМЕТТЕРІ

       Жаратушы Иеміз о бастан-ақ барша құлшылықты ұлы даналықтармен міндеттеген. Адамдарға қиындық келтіріп, еркіндіктерін шектеу Алланың хикметтеріне мүлде жат нәрсе. Құлшылықтың адам үшін пайдасы кейде көзге көрініп тұрса, кейде көрінбейтіні белгілі. Пенденің жанын тазалау, жақсылыққа бойын дағдыландыру, кемшілігі мен күнәсі үшін кешірім тілеу болып табылады.

 На­маз – Алла пен құл ара­сын­да­ғы байла­ныс не­гі­зі. Бес уа­қыт на­маз­ды ор­ны­мен оқып, үл­кен кү­нә жа­са­ма­ған адам­ның кі­ші кү­нә­ла­ры ке­ші­рі­ле­ті­ні жайлы аят­тар мен ха­дис­тер бар. Құ­ран­да бы­лай дейді: «(Ей, Мұ­хам­мед!) Са­ған уахи етіл­ген кі­тап­ты оқып, на­маз­ды орын­да!. Кү­дік­сіз на­маз ар­сыз­дық пен жа­ман­дық­тан тыяды».

Ха­зі­ре­ті Пай­ғам­ба­ры­мыз (с.ғ.с.) са­ха­ба­лар­ға: «Сен­дер­дің ара­ла­рың­нан бір адам­ның есі­гі­нің ал­дын­да өзен ағып, ол сол өзен­ге кү­ні­не бес рет шо­мыл­са, ол адам­да кір қа­ла­ ма?» – деп сұ­ра­ған­да, са­ха­ба­лар: «Жоқ қал­майды», – деп жауап қайыра­ды. Сон­да Алла Ел­ші­сі (с.ғ.с.): «Су­дың кір­ді та­за­лайты­нын­дай бес уа­қыт на­маз да кү­нә­лар­ды та­за­лайды» деді.

Бас­қа бір ха­дис­те бы­лай дейді: «Бес уа­қыт на­ма­з бен жұ­ма на­ма­зы үл­кен кү­нә жа­са­ма­ған адам­ды ке­ле­сі жұ­ма­ға дейін­гі жа­са­ған кү­нә­ла­ры­нан арыл­та­ды».

Ақы­рет­те адам ба­ла­сы есеп­ке тар­тыл­ған­да, ең ал­ды­мен на­маз сұ­ра­ла­ды. Пай­ғам­ба­ры­мыз (с.ғ.с.) бы­лай дейді: «Адам­дар­дың қия­мет кү­нін­де ал­ғаш есеп­ке тар­ты­ла­тын ама­лы мен іс-әре­ке­ті – на­маз». Ұлы Раб­бы­мыз ха­бар­дар бо­ла тұ­ра пе­ріш­те­ле­рі­не бы­лай дейді: «Құ­лым­ның па­рыз на­ма­зы­на қа­раң­дар. Оны то­лық орын­да­п па, ке­міс­ті­гі бар ма»? Егер оның па­рыз на­маз­да­ры то­лық бол­са, на­маз сауабы то­лық­тай жа­зы­ла­ды. Егер па­рыз на­маз­да­рын­да нұқ­сан­дық бол­са, Алла Та­ға­ла бы­лай дейді: «Құ­лым нә­піл (сүн­нет) на­маз­да­рын то­лық оқы­ған ба екен?» Егер ол сүн­нет на­маз­да­рын то­лық оқы­ған бол­са, Алла Та­ға­ла «Құ­лым­ның нұқ­сан па­рыз на­маз­да­рын нә­піл­дер­мен тол­ты­рың­дар», – дейді. Одан кейін па­рыз бол­ған бас­қа амал­дар да осы­лайша есеп­ке тар­ты­ла­ды».

Иә, адам­ды ең көр­кем түр­де жа­ра­тып, жер­ді бе­сік, көк­ті ша­ңы­рақ, күн­ді шы­рақ етіп игі­лі­гі­не ұсын­ған Ұлы Жа­ра­ту­шы адам­ға бер­ген мұн­ша­лық ырыс-бе­ре­ке­ті­нің қа­ры­мы­на шү­кір ету­ле­рін қа­лайды. На­маз – күл­лі шү­кір­ді қам­ты­ған ғи­ба­дат. Мы­на кө­рін­ген жә­не кө­рін­бе­ген шек­сіз әлем қа­ңы­ра­ған са­рай емес. Ке­рі­сін­ше, он­да Алла Та­ға­ла­ға ғи­ба­дат ет­кен сан­сыз пе­ріш­те­лер бар. Кей­бір пе­ріш­те­лер жа­рал­ға­лы сәж­де­де. Ен­ді бі­рі жа­рал­ға­лы рү­күғ­та тұ­рып, Алла Та­ға­ла­ны пәк­теуде. Ен­ді бі­рі түрегеп тұ­рып, Алла Та­ға­ла­ны нұқ­сан­дық пен шірк атаулы­дан пәк­теп, ғи­ба­дат ету­де. Мі­не, на­маз­да осы пе­ріш­те­лер­де­гі ғи­ба­дат тү­рі­нің бә­рі бар. Сол се­беп­ті, әлем тұтастай Ұлы Жа­ра­ту­шы­ға ғи­ба­дат­та. Мы­са­лы, алып бәйте­рек­тер кі­ші­лі­гін паш етіп, қол­да­рын жер­ге жай­ған сүм­бі тал­дар са­мал жел­мен тер­бе­ле қоз­ға­лып, Жа­ра­ту­шы­ға ғи­ба­дат жа­сайды. Пла­не­та мен ас­пан де­не­ле­рі бір-бі­рін бейне бір Қағ­ба тә­різ­ді айна­лып, күл­лі әлем Ұлы Жа­ра­ту­шы­ны пәк­теп, өз тіл­де­рі жә­не іс-әре­кет­те­рі­мен ғи­ба­дат үс­тін­де. Мі­не, осы­ның бә­рі на­маз­да бар.

Әрі на­маз­да адам­ға па­рыз, сүн­нет ғи­ба­дат тү­рі­нің бә­рі бар. Бір мұ­сыл­ман на­маз­ға тұр­ған­да «Аллаһу әк­бар» деп бас­тайды. Яғ­ни, я, Ұлы Жа­ра­ту­шым! Мы­на әлем­ді сен жа­рат­тың. Ме­ні де сен жа­рат­тың. Мен се­нің құ­лың­мың. Сен Ұлы­сың. Одан кейін Алланы пәк­теп, ма­дақ­та­ған дұ­ға оқы­ла­ды. Яғ­ни, ей, Ұлы Ием! Се­нің еш­қан­дай ор­та­ғың да, се­рі­гің де жоқ. Сен нұқ­сан­дық атаулы­дан мүл­дем ада­сың, пәк­сің. Осы­лайша мұ­сыл­ман әрі қа­рай қы­ра­ғат­қа бас­тар­да бар­лық қуыл­ған шай­тан­нан жә­не олар­дың жа­ман­дық пен ке­се­пат­тық іс-әре­кет­те­рі­нен Алла Та­ға­ла­ға сиына­ды. Бұл жер­де әл­сіз­ді­гін се­зі­ніп, Ұлы бі­реуді па­на­лау бар. Бұ­дан кейін қы­ра­ғат оқи­ды. Яғ­ни, на­маз­да Құ­ран оқу да бар. Әрі на­маз­да ора­за да бар. Өйтке­ні, адам на­маз­да бір нәр­се же­се, на­ма­зы бұ­зы­ла­ды. На­маз­да зе­кет те бар. Бү­кіл бес уа­қыт на­маз адам­ның ша­ма­мен жиыр­ма төрт са­ға­ты­ның бір са­ға­тын ала­ды. Адам өзі­нің күн­дік өмі­рі­нің бір са­ға­тын зе­кет етіп, Алла Та­ға­ла жо­лы­на бе­ре­ді. Оның қа­ры­мы ре­тін­де ақы­рет­те Алла Та­ға­ла жән­нат­ты бер­мек. Жән­нат – адам­ның қиялы­на сыйма­ған, көз кө­ріп, құ­лақ ес­ті­ме­ген, бұл фә­ни­дің ба­қыт­ты мың жы­лы оның бір сә­ті­не де тұр­май­тын аса ға­жайып мәң­гі­лік ба­қыт ме­кені. Алайда, кей­бір мұ­сыл­ман­дар бұл ғұ­мыр­да өзім­нің діт­те­ген ме­же­ме же­те­мін, сон­дық­тан да бір са­ғат мен үшін аса қым­бат деп қан­ша ты­ры­сып, жиыр­ма төрт са­ға­тын жұм­сап, өмір ба­қи ұм­тыл­ға­ны­мен кө­бі­не­се мақ­сат­та­ры­на же­те ал­майды. «Бі­реу­лер оқы­сам» деп ар­ман­дайды. Оқы­ған соң жақ­сы қыз­ме­тім бол­са дейді. Оған қо­лы жет­се де қа­на­ғат­та­на қой­майды. Одан әрі жо­ға­ры кө­рін­ген биік­ке шық­сам деп ар­ман­дайды. Фә­ни ғұ­мыр­дың биігі ешқашан біт­пейді. Бі­рі біт­се, бі­рі мен мұн­да­лап тұ­ра­ды. Бі­реу­лер ба­лам бол­са, ар­тым­да тұяқ қал­са деп ой­лайды. Бі­рақ ер­тең ба­ла­сы әке­сін дәл өзін­дей жақ­сы кө­ре ал­мауы мүм­кін. Не­гіз­гі мақ­сат пен тә­лім-тәр­бие­сін бе­ре ал­ма­са, кә­рі­лер үйі­нен орын алуы ық­ти­мал. Ен­ді бі­реу­лер би­лік­ке қол жет­кіз­сем деп, көк­пен та­лас­қан шың­ға қа­рай күл­лі өмі­рін сарп ете­ді. Ен­ді жет­тім де­ген­де не өлім мұ­ны қуып же­те­ді, не шық­қан шы­ңы­ның оңай емес еке­нін, оның жер­ден қа­ра­ған­да әл­де­қайда суық еке­нін, кез-кел­ген сәт­те найза­ғай-найза­ның ұшы­на шан­шы­ла ке­ту ық­ти­ма­лы бар еке­нін аң­ға­рып, үл­кен дер­тке ду­шар бол­мақ. Қыс­қа­сы, фә­ни ғұ­мыр­дың фә­ни бе­ті­не қа­ра­ған бе­ті еш­қа­шан адам­ның жан-дү­ниесі­не ра­қат әкел­мейді. Ал на­маз оқы­ған адам­ның әр­бір іс-әре­ке­ті Аллаһ үшін бол­ған­дық­тан, қал­ған жиыр­ма үш са­ға­ты да Алла үшін са­на­лып, күл­лі өмі­рі құт-бе­ре­ке­ге ай­нал­мақ. Өйтке­ні, на­маз оқу­шы – ғұ­мыр­ға не­ге кел­ге­нін ұғы­нып, өз мін­де­тін қал­тқы­сыз ат­қа­ру­ға ты­ры­сып, фә­ни­де өзін «жат жұр­ттық» са­нап, мәң­гі­лік ба­қыт ме­ке­ні мен өзін сүйіп жа­рат­қан Ұлы Жа­ра­ту­шы­сы­на қа­рай аса са­ғы­ныш­пен қа­дам бас­қан адам. Сон­дық­тан ақыр­ғы Пай­ғам­бар (с.ғ.с.): «На­маз – кө­зім­нің нұ­ры», – дейді.

На­маз­да қа­жы­лық та бар. Мұ­сыл­ман­дар на­маз оқы­ған кез­де құ­бы­ла­ға қа­рап тұ­ра­ды. Яғ­ни, өзін бейне бір Қағ­ба­ның ал­дын­да күл­лі мұ­сыл­ман­мен бір­ге на­маз­ға тұр­ған­дай се­зі­ніп, Ұлы Жа­ра­ту­шы­ға мойынсұ­нып, жү­рек­пен те­рең тағ­зым ете­ді.

На­маз – адам­ды Жа­ра­ту­шы Жап­пар Иеге жа­қын­да­та­ды. Рух пен ерік­ті кү­шейте­ді. Адам­ды са­быр мен шү­кір­ге үйре­те­ді. Құ­ран­да бы­лай дейді: «Са­быр мен на­маз ар­қы­лы Алладан жәр­дем ті­лең­дер. Бі­рақ бұл Алладан қо­рық­қан­дар­дан өз­ге­ге қа­шан да ауыр кел­мек».

На­маз – адам ба­ла­сы­ның тән та­за­лы­ғы мен жан та­за­лы­ғы. Рух азы­ғы мен ар азы­ғы. Адам на­маз ар­қы­лы Ұлы Жа­ра­ту­шы­ға тағ­зым етіп, өзі­нің пен­де­ші­лі­гі­не тәубе ете­ді.

Қанат Мұстафин

«Нұр» мешітінің имамы