Баршамызды қасиетті Рамазан айына аман-есен жеткізген Аллаға сансыз шүкірлер болсын! Сіздерді мұсылманның ұлық айы – Рамазанның келуімен Халықаралық қазақ-қытай тіл колледжі шын жүректен құттықтайды! Әр отбасына бақыт пен береке, бірлік пен татулық тілейміз!
     Алла тағала ұстаған оразаларыңызды, жасаған дұғаларыңызды, орынды себептермен ауыз бекіте алмай қалған жандардың қайырлы амалдарын қабыл етсін!

Биыл қасиетті Рамазан айы 11 наурызда басталады. Сәуір айының 5-сінен 6-на қараған түн – қасиетті Қадір түні. 10 сәуір – Ораза айт мерекесі.

Ал, Рамазан айында бір адам үшін берілетін пітір садақа мөлшері 640 теңге болып белгіленді. Пітір садақаны берудің уәжіп уақыты – айттың бірінші күні. Оны Рамазан айының бірінші күнінен бастап беруге болады. Уақытында бере алмаған жағдайда айт намазынан кейін берсе де болады. Алайда, пітірді айт намазына дейін беру – мұстахаб. 

Айта кетейік, тұрмысы нашар, яғни артық мал-мүлкі нисаб мөлшеріне жетпеген кісі пітір садақа беруге міндетті емес, сауап үшін беріп жатса өз еркі. Қайтыс болған адамдарға, ана құрсағындағы балаға пітір садақа берілмейді.

Алла Тағала Құран Кәрімде: «Әй, мүминдер! Сендерге бұрынғыларға парыз қылғандай ораза парыз қылынды. Әрине сақтанарсыңдар»[1], – деп бұйырады. Рамазан айы бүкіл мұсылманға берілген Алланың ұлы нығметтерінің бірі. Рамазан айының көптеген артықшылықтары мен ерекшеліктері бар. Сол артықшылықтарының кейбірін қарастырып көрсек. Рамазан айының оразасы Алла Тағала мен құлының арасындағы сыр. Әбу Һурайра (р.а.) риуаят еткен құдси хадисте: «Адам баласының әрбір істеген амалы өзі үшін. Тек оразадан басқа. Ораза ол тек Мен үшін, және оның беретін сыйын Өзім беремін»[2], – деп келтіріледі. Алла Тағала бізге не нәрсені тыйған болса, ол біздің пайдамыз үшін екендігі анық. Мәселен, ұрлықшы ұрлық жасауын қоятын болса, ең әуелі өзіне жақсы, кейін қоғамға да жақсы. Сондай-ақ, кім өтірік айтып, жалған сөйлеуден бас тартатын болса, бұл жағдайда да өзіне әрі өзге үшін жақсы болып табылады. Алла Тағаланың тыйым салған істерінің қайсыбірін алып қарасақ, адам баласы үшін қайыр бар екендігін байқауға болады. Жаман істерден тыйылу түсінікті. Ал күнделікті рұқсат болған, ішіп-жеуден тыйылудағы себеп неде деген заңды сұрақ туындайды. Осыған орай, Рамазан айындағы ұсталатын ораза мен осы айда орындалатын ғибадаттар бір Алла Тағаланың ризалығы үшін жасалатынын білгеніміз жөн. Мысалы, намаз оқушы намазын оқып жүрсе, айналасындағы араласатын адамдары оның намаз оқитындығын әрине біліп жүреді. Зекет беріп, садақа жасаушы адамның амалын да ел-жұрт естіп, біліп қояды. Қажылыққа барып қайтқан кісінің қажы екендігі жайында ағайын-туыс, көршілері хабардар болады. Ал, Рамазан айындағы оразаға тоқталатын болсақ, ораза ұстаушы адам «Мен оразамын!» деп, жария салып, өздігінен айтпайынша, оның аузы берік екендігін Алладан басқа ешкім білмейді. Сондықтан, Рамазан оразасы – Алла Тағала мен пенденің арасындағы құпия, сыр. Рамазан оразасы – ықылас ғибадаты. Егер белгілі бір елдімекенде жергілікті дәрігерлер, бір себептерге байланысты барлығына ораза ұстауға бұйыратын болса, тіпті оларды тексеріп, қадағалайтын қызметкерлерді бекітетін жағдайда, тұрғындар толық мойынсұнып, бұйрықты орындап, барлығы тегіс ораза ұстайды ма?! Бәлкім, бірі ораза ұстаса, бірі ұстамас, тексерушінің көзінше ішпей-жемей, көзден таса жерде тамаққа тойып алар?! Алайда, Рамазан айындағы оразаның жөні бөлек. Алла Құранда мұсылмандарға ораза ұстауға бұйырды. Ал, мұсылмандар болса, Алланың әміріне толық мойынсұнып, көпшіліктің ортасында жүрсе де, жеке өзі қалғанда да шынайы ықыласпен ораза ұстайды. Ораза айы кезінде мұсылман адам Алла Тағаланың ризалығы үшін  ішіп-жеуден, күнә істерден тыйылады. Демек, Рамазан айындағы ораза – ықылас ғибадаты деп аталуына кәміл негіз бар. Рамазан оразасы мұсылманның нәпсі қалауын тәрбиелейді. Адам баласы күнделікті өмірінде қалағанынша тілімен сөйлейді, көзімен көреді, құлағымен естиді, тамақ жеп, сусын ішеді. Бірақ рамазан айында мұсылман адамның күнделікті әдетке айналған іс-әрекеттері түпкілікті өзгереді. Күнәға батпайын деп, айтатын сөздерін теріп сөйлейді, күндіз ішкен ас-тамақтарын енді күніне екі рет, сәресі мен ауызашар кезінде ғана ішіп жейді. Көздерін арам нәрсеге қараудан, құлақтарын арам нәрсе тыңдаудан, аяқтарын арам жерлерге барудан, қолдарын арам нәрсе ұстаудан толығымен тосады. Бұл дегеніміз, мұсылман адам осы Рамазан айындағы оразаның арқасында нәпсісіне иелік етіп, оны тәрбиелеп, өзіне толық бағындыратынын білдіреді. Алайда, ораза ұстап жүріп, нәпсісін тәрбиелемеген мұсылманға келетін болсақ, ондай адам үшін тұтқан оразасынан аш жүру мен шөлдеуден басқа ешбір амалы қалмайды. Бұл туралы Әбу Һурайра (р.а.) риуаят еткен хадисте Алла Елшісі (с.ғ.с.): «Қаншама ораза ұстаушылар бар, оларда тек аш жүру мен шөлдеу ғана»[3], – деп ескертеді. Оразаның ақиқаты не нәрседе? Мұсылман адамды барлық жаман сипаттар атаулыдан толық тазарту. Оразаның себебімен бір мұсылман күнә істерді тәрк етіп, сауапты амалға бет бұрса, Ал, тағы бір мұсылман ораза ұстау арқылы тақуалық деңгейі жетістігіне жетеді. Бірде Алла Елшісі (с.ғ.с.) мінберге көтеріліп бара жатып, үш рет «Әмин» деген сөзді айтады. Сонда сахабалар ардақты Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) мұның себебін сұрайды. Осы оқиғадағы үш рет «Әмин» сөзінің біреуінің себебін Алла Елшісі (с.ғ.с.) былай деп түсіндіреді: «Рамазан айын өткізіп, күнәсі кешірілмеген адамның мұрны жерге сүрілсін», – дейді. Рамазан айы оразасы бойымыздағы күнәлардан тазаруға зор септігін тигізетінін жоғарыда хадистен ұғынуға болады. Рамазан айының артықшылықтары өте көп. Біз бірін білсек, бірін ғылым әлі ашып таппаған. Рамазан айын кім қалай және қандай мақсатпен қарсы алса, соны табады. Алланың ризалығын ниет етіп, күнәдан тазарып, тақуалықты қаласа, соған жетеді. Ең маңыздысы, ниетті дұрыстап, өзімізді рухани дайындап, Алла Тағаладан жәрдем тілей отырып, оразаға кірісетін болсақ, Алла Тағала әлбетте бізге Өзінің мархаматымен ісімізге жеңілдігін беретіндігі сөзсіз. Алла Тағала баршамызға биылғы Рамазан айы оразасын абыроймен, кемшіліксіз орындап шығуымызға күш-қуат, сабырлық беріп, жәннаттың Раййан есігінен кіруімізді нәсіп етсін!

Сарсенов Азамат

Қызылжар ауданы  «Кәусар» мешітінің Бас имамы

 [1] «Бақара» сүресі, 183-аят.

[2] Бұхари, Мүслим.

[3] Ән-Нәсәи, Ибн Мәжә.

Алла Тағалаға сансыз мадақ, ардақты Пайғамбарымыз Мұхаммед Мұстафаға, оның отбасы мен барлық сахабаларына салауаттар мен сәлемдер болсын!

Ассаламуалейкум уа рахматуллаһи уә бәрәкәтуһ!

Қадірменді жамағат, құрметті бауырлар, баршаңызға күндердің төресі қасиетті жұма мүбәрак болсын! 

Ислам діні – ұлтымыздың басты рухани негізі, ата-баба­ларымыздың ұстанған, қас­тер тұтқан жолы. Қазақ халқы ғасырлар бойы Құран Кәрім аяттары мен ардақты Пайғамбарымыз Мұхаммедтің (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) сүннетіне негізделген сара жолды ұстанды. Оның ішінде шариғаттағы іс-амал мен үкім бойынша Имам Ағзам Әбу Ханифа мәзһабы, ал діни танымдық мектебі иман, сенім тұрғыда имам әл-Матуриди қалыптастырған жол.  Имам Әбу Ханифа негізін қалаған Ханафи мәзһабында әдет-ғұрып шариғи қайнар көздердің бірі деп танылады. Бұл тұрғыда ғалымдарымыз қасиетті Құрандағы:

خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ

«Ғафу жолын ұста, ғұрыппен әмір ет және надандардан теріс айнал», – деген аятты басшылыққа алған («Ағраф» сүресі, 199-аят).

«Әл-урф» сөзінің шариғаттағы терминдік анықтамасы мынадай: «Ол – ақыл-ойдың, логиканың құптауымен көңілдерге орныққан, адам табиғаты қабыл алатын нәрселер». «Әдет» сөзі арабтың «әл-ъаада» (العادة) сөзінен шыққан. Мағынасы адамдар арасында көп қайталанатындықтан дағдыға айналған істер дегенді білдіреді. Әдет және ғұрып сөздерінің мағынасы бір десе болады. Кейбір шариғат кітаптарында «урф» сөзін қолданса, енді біреулері «әдәт» сөзіне басымдық берілген. «Дәстүр» сөзі де арабша (دستور) «дустур» деген сөздің қазақша баламасы. Арабша мағынасы іс-әрекет жасалатын ереже, заң дегенді білдіреді.

Ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын):

ما رَآهُ  الْمُسْلِمُونَ حَسَنًا فَهُوَ عِنْدَ اللهِ حَسَنٌ، وَمَا رَآهُ الْمُسْلِمُونَ سيِّئًا فَهُوَ عِنْدَ اللهِ سَيِّئٌ

«Мұсылмандар жақсы деп есептеген нәрсе Алланың алдында жақсы, мұсылмандар жаман деп көрген нәрсе Алланың алдында жаман», – деп айтқан (имам Ахмад).

Ғалымдарымыз әдет-ғұрыптың шариғатта қабыл алынуының бірнеше шартын белгілеген. Олардың бастылары төмендегідей:

Біріншіден, Құран Кәрім мен Сүннетке және мұсылман ғұламаларының ортақ ұйғарымдарына кереғар келмеуі тиіс.

Екіншіден, үкім шығарылған уақытта халық арасында кең қолданылатын болуы тиіс. Негізінде, әдет-ғұрыптар әр заманда өзгеріске ұшырап отырады. Тарихта болып, кейіннен жойылған әдет-дағдылар шариғатта есепке алынбайды.

Үшіншіден, қарастырылатын әдет-ғұрып бұқара халықтың арасында кең таралған, үйреншікті дағды болуы тиіс. Жекелей адамдар арасындағы әдеттердің заңдылық күші жоқ.

Бүгінгі жұма уағызымызда дінімізбен ұштасқан кейбір салт-дәстүрлерімізге тоқталамыз:

Бірінші: Азан шақырып ат қою

Ата-ананың баланың алдында үш міндеті бар: туғанда жақсы ат қою, жақсы тәрбие беру, үйлендіру. Бұл хадисте де айтылған. Азан шақырып ат қою – сәбиге ат қоюдың мұсылманша дәстүрі. Сәбидің бір құлағына азан шақырып, екінші құлағына қамат айтып есім қою сүннет амал болып саналады. Бұл амал нәрестенің жынысына байланысты емес: ұлға да, қызға да жасалады. Ислам дінін ұстанған қазақ халқы үшін жат емес дәстүрлердің бірі болғандықтан «азан шақырып қойған аты» деген тіркесті күнделікті қолданысқа енгізіп жіберген.

Мұндайда баланың басын құбылаға қаратып, оң құлағына азап айтып, ата-анасы таңдап қойған есімді «мұның аты пәленше…» немесе «сенің атың пәленше…» деп үш қайтара айтатын болған. Осыған байланысты халқымыздың тілінде «азан шақырып қойған аты» деген тіркес кең тараған. Бұл іс ардақты Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) сүннет амалы. Шариғат бойынша нәрестенің оң құлағына азан, сол құлағына қамат айтылады. Сахаба Убайдулла ибн Әбу Рафиғ (Алла оған разы болсын) өзінің әкесінен:

رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَذَّنَ فِي أُذُنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ حِينَ وَلَدَتْهُ فَاطِمَةُ بِالصَّلَاةِ

«Фатима Әлиұлы Хасанды дүниеге әкелгенде Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) оның құлағына намазға азан айтқандай азан айтқанын көрдім», – деген хадисті жеткізген (имам Термизи).

Азанды білген кез келген мұсылман баланың атын қоя алады. Міндетті түрде имамның немесе молданың азан шақыруы шарт емес. Егер де жас кезінде балаға қандай да бір жағдайлармен азан шақырылмаса, есейген кезінде де шақыра беруге рұқсат.

Азан шақырудағы мән-мағына – ардақты Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өсиетін орындау. Ал екіншіден перзенттің ең алғашқы естіген даусы азан даусы болғаны дұрыс. Ол сәбиге жасалатын ең алғашқы діни дәстүр болып табылады. Азанның мағынасы мен мазмұнында Алланың Ұлылығы, жалғыздығы, пайғамбарлық және намаз сияқты діннің негіздері қамтылған.

Екінші: Тәхник жасау

Халқымыздың дәстүрінде кең тараған ырым – нәрестенің, сәбидің аузына түкіру. Халқымыз ел арасында аты шыққан би-шешендер мен ақындарға, батырларға, аузы дуалы ақсақалдарға балаларын әкеліп, аузына түкіртетін болған. Мұндағы мақсат – сәби өскенде сол сияқты үлкен азамат болсын, солардың қасиеті жұқсын, өнегелі кісі болсын деген ниет. Тіпті мұны ел арасында мақтаныш етіп айтатын да болған. Перзентінің болашағына үлкен үмітпен қарайтын ата-ана баласының «аузына түкірген» адамы туралы құлағына құйып, сол азаматтай үлгілі болу керектігін үнемі айтып отырған. Халқымыз өзінің батырларын, атақты ақындарын, билерін, шешендерін өте жоғары бағалағандықтан, өз баласының да соларға ұқсағанын жақсы көрген. Бұл дәстүрде ишара түрінде, ауызға түкіру нышаны ғана жасалады. Баланың аузына түкіру – халқымыздың жақсы ниетінен туған әрі ел ішінде әлі жалғасын тауып келе жатқан игі дәстүр.

Ардақты Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) сүннетінде «тахник» деп баланың таңдайына тәтті нәрсемен сүртуді айтамыз. Яғни нәрестенің аузына шайналған құрманы салып, саусақпен таңдайына жағып, уқалайды. Таңдай уқалаудағы мақсат – жаңа туған нәрестенің ауыз бұлшықеттерін нығайтып, анасын емуге дайындау болса керек. Мұны көп жағдайда көпті көрген салиқалы, ізгі адамдарға тапсырған жөн. Бұл үрдісті кезінде саңлақ сахабалар да жасаған. Айталық, қайсыбірінің үйінде дүниеге сәби келсе, дереу Алла Елшісіне (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) алып барып, аузына құрманы шайнатып, таңдайына сүрткізетін. Бірде Әбу Мұса әл-Ашғари (Алла оған разы болсын) өзінің ұлы туылғанда оны ардақты Пайғамбарымызға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) апарады. Сонда ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) оның есімін Ибраһим деп қойып, құрмамен таңдайын уқалап, береке тілеп, дұға жасайды (имам Бұхари, Мүслим).

Сонымен қатар тағы бір хадисте ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) Әбу Талханың ұлы дүниеге келгенде бірнеше құрманы шайнап, сосын оны нәрестенің аузына салып, таңдайын сүрткен. Сосын баласының есімін қойған. Міне, осы секілді ізгі істер әлі де өз құндылығын жойған жоқ. Мұсылман әлемінде бұл іс жалғасын тауып келеді. Біздің дана бабаларымыздан қалған ауызға түкіру дәстүрінің де түп төркінінде осындай сүннет амалдың бар екендігін айтуға болады. Тахник жасағанда баланың таңдайын құрмамен сүрту міндетті емес, құрма табылмаған жағдайда, кез келген тәтті нәрселермен істеуге болады.

Үшінші: Ер баланы сүндеттеу

Қазақ халқында ер баланы үш, бес, жеті не тоғыз жасында «Ашамайлы атқа міндің, мұсылмандық таққа міндің» деп сүндетке отырғызып, сүндет той жасау дәстүрге айналған. Бұл дәстүр Ибраһим пайғамбардан (оған Алланың сәлемі болсын) келе жатқан ханифтік діннің рәмізі. Имам Маликтің еңбегінде: «Сағид ибн Мұсайабтан мынадай дерек келтіреді: «Ибраһим (оған Алланың сәлемі болсын) пайғамбар ең бірінші мұртын қысқартып басқан, ең бірінші болып шашындағы ақты көріп: «Уа, Раббым! Бұл не?» – деген. Сонда Алла Тағала: «Салмақтылық, байсалдылық», – деген. Ибраһим (оған Алланың сәлемі болсын): «Раббым, менің байсалдылығымды арттыра гөр!» – деген екен».

«Сүндет» деп аты айтып тұрғанындай бұл рәсім ардақты Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) сүннет амалы. Ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын):

الْفِطْرَةُ خَمْسٌ  – أَوْ خَمْسٌ مِنْ الْفِطْرَةِ: الْخِتَانُ ، وَالاسْتِحْدَادُ ، وَتَقْلِيمُ الأظْفَارِ ، وَنَتْفُ الإبِطِ ، وَقَصُّ الشَّارِبِ

«Бес нәрсе фитра саналады: (ер баланы) сүндеттеу, кіндік астындағы түкті қыру, тырнақ алу, қолтықтың түгін кетіру және мұртты басу», – деген (имам Бұхари).

Төртінші: Қонақжайлық

Қонақжайлық – қазақ халқының ежелден келе жатқан игі қасиеті. Бұл жөнінде XIX ғасырдың аяқ кезінде Ресей зерттеушісі Виктор фон Герн былай деп жазған болатын: «Жалпы алғанда, қазақтар осы уақытқа дейін жылы жүзділігімен, қайырымды ақкөңілділігімен және қонақжайлылық қасиетімен таңғалдырады. Мұның өзі олардың сүйегіне ежелден сіңіп кеткен керемет асыл қасиет». Үйге келген қонақ оларда әрқашан үй иесінің қамқорлығы мен қорғауында болады. Ислам діні келген соң осы дәстүрлерді одан әрі бекітіп, оларға мұсылмандық реңк берді. Қасиетті аяттар мен Пайғамбар (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өсиеттері, сахабалардың сөздері ілкіде қалыптасқан ізгілік ұстанымдарын одан әрі нақтылап, олардың басты мақсаты Жаратқанның жарылқауына жету екендігін түсіндіріп, қайта жаңғыртты. Кейіннен қазақтар сақилық қасиет сөз болғанда Атымтай жомартты мысалға келтіретін болды. Ал Атымтай персонажының түп негізі араб дәстүрінде мәшһүр болған Хатим ат-Таи, яғни Таи тайпасынан шыққан Хатим деген кісі. Арабтар оны жомарттықта мысалға келтіретін. Мұсылманшылықпен бірге келген бұл мысалды қазақтар жатсынбай, өзінікіндей етіп өңін келтірді. Хатим ат-Таиды бабаларымыз Атымтай деп қазақыландырып алды. Уақыт өте келе ол қазақы мысалға айналды. Кең сахараны жайлаған қазақ халқында қонақ кәдесінің орны ерекше. Әр үйде қонаққа арналған сый-сияпат алдын ала дайын тұратын. Бұл үрдіс қазірге дейін сақталған. Қонақтың сыбағасы әрқашан дайын тұрады. Мейман күту қазақтың заңына айналған. Егер қонаққа лайықты құрмет көрсетілмесе, халық биі үй иесіне айып салатын. Қонаққа деген мұндай құрметтің бір негізі ислам дінінде жатыр. Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын):

ومَن كانَ يُؤْمِنُ باللَّهِ واليَومِ الآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ

«Кімде-кім Аллаға және ақырет күніне иман келтірген болса, қонағын құрметтесін, жақсылап күтсін», – деген.

Бесінші: Көрші ақысын өтеу

Қазақ халқы көрші ақысын жете түсінген. «Көрші ақысы – Тәңір ақысы» деп қоңсылықты ерекше қадірлеген. Жан-жағында тіршілік етіп жатқан жандармен әрдайым тату тұрған. Сондықтан да бауырды да, басқаны да жанына жақын тартып, көмек берген. Ел аузында «Алыстағы туысыңнан қасыңдағы көршің артық» деген нақыл сақталған. Расымен де, басқа іс түскенде жырақтағы ағайыннан гөрі жәрдем беруге жүгіретін де, қайғымен, қуанышпен алдымен бөлісетін де жанашыр көрші. Сондықтан да оның орны ерекше. Халқымыз «Көршіні ешкім таңдамайды, Құдай қосады» деп, қоңсыны Жаратушының Өзі белгілейтіндігіне сенген. Сондықтан да жақын көршіні «Құдайы көрші» деп атаған. Мұның мағынасы «Құдайдың Өзі қосқан, үйімізді, малымызды, жанымызды жапсарлас әрі жақын еткен» дегенге саяды. Тәңірдің Өзі таңдап қоңсы қылған соң ол жақсы болсын, жаман болсын, тату-тәтті тұрып, көршілік ақысын лайықты түрде өтеу керек деген наным қалыптасқан. Бұл нанымның негізі мұсылманшылықта жатыр. Өйткені көршімен жақсы мәміледе болу – шынайы мұсылмандық қасиет. Бұл жайында қасиетті аяттар мен хадистерде көп айтылады. Мысалы, Алла Тағала қасиетті Құранның «Ниса» сүресі, 36-аятында:

وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا ۖ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ

«Аллаға ғана құлшылық етіңдер. Оған еш нәрсені серік қоспаңдар. Әрі ата-анаға, жақын туыстарға, жетімдерге, міскіндерге, туыс көршіге және бөгде көршіге, жан жолдасқа, жолда қалғандарға және қол астындағыларға жақсылық жасаңдар», – деп айтқан.

Міне, осы аятта айтылғандай әлемдерді Жаратушы Хақ Тағала Өзінің құлдарын басқалармен бірге көршілерге де жақсылық жасауға бұйырады. Осылайша көршінің ақысы, көршіге қайыр жасау асыл дінімізде Құран аяттары мен хадис шәрифтермен нақты бекітілген бұлжымас қағида.

Шариғатымызда көршілердің бірнеше түрлері айтылып өткен. Мысалы:

1. Туысқан әрі мұсылман көрші.
2. Туыс бірақ мұсылман емес көрші.
3. Туыс емес, бөгде мұсылман көрші.
4. Мұсылман емес көрші.

Туысқан болып келетін көршінің үш ақысы бар: туыстық ақысы, мұсылмандық ақысы және көрші ақысы. Туыс болғанымен мұсылман болмаған көршінің екі ақысы бар: туыстық және көршілік ақысы. Туыс емес бөгде мұсылман көршінің екі ақысы бар: мұсылман бауырлық ақысы және көрші ақысы. Ал мұсылман емес көршінің бір ақысы, яғни тек көршілік ақысы ғана бар. Осылайша ислам шариғаты мен әдебі барша мұсылмандарды көршілерімен жақсы болуға шақырады. Ол көрші мейлі мұсылман, мейлі кәпір болсын. Яғни көршіге қандай жағдайда да ізгі ниетте болып, егер көмек керек болса, көмек беріп, қиыншылыққа тап болса, жәрдемдесіп тұру қажет. Тым болмағанда көршіні көргенде сәлем беріп, оқта-текте үйлеріне бас сұғып, хал-жағдайларын сұрап тұру керек. Өйткені Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өзінің бір хадисінде көршінің туыстай болатындығын айтқан.

Қадірменді жамағат!

Ислам діні әлемдік дін болғандықтан ол адамзат қауымына ақиқатты танытып, әрбір ұлт пен ұлысқа өзінің салт-дәстүрлерін сақтай отыра ізгілік жолымен жүруді насихаттайды. Ардақты Пайғамбарымыз да (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) араб халқының исламға дейінгі дәуірдегі шариғатқа қайшы келмеген әдет-ғұрыптарының сол қалпында қолданылуына тыйым салған жоқ. Айша анамыздан (Алла оған разы болсын) мынадай хадис жеткен: «Бірде Әбу Суфиянның әйелі Хинд Алла Елшісіне (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) келіп: «Әбу Суфиян сараң адам, егер мен оның рұқсатынсыз алмайтын болсам, ол маған және бала-шағама жететіндей нәпақа бермейді», – деді. Сонда ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын):

خُذِي مِنْ مَالِهِ بِالْمَعْرُوفِ مَا يَكْفِيكِ أنْتِ وَوَلَدَكِ

«Өзіңе әрі балаңа ғұрыпқа сай жететін нәрсені ал!» – деп жауап берді» (имам Бұхари, Мүслим).

Бұл хадиске қатысты имам Нәуәуи «Сахих Мүслим» кітабында: «Шариғатта нақты айтылмаған мәселелерде, салт-дәстүрге сүйену керек», – деп айтқан. Ендеше ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) исламға дейінгі салт-дәстүрлердің дінге қайшы келмегеніне тыйым салмай, қайта оған амал еткен.

Әлмисақтан мұсылман болған қазақ халқы да әркез діні мен дәстүрін қадірлеп, ғасырдан ғасырға осы екі қасиетті ұғымды ұштастыра білу арқылы Құдайға деген құлшылығын жасап, дархан мінезінен таймай, ұрпағын ізгілікке тәрбиелеп келген.

Алла Тағала біздерді асыл дінімізді берік ұстап, салтымызды сақтаған, дәстүрімізді құрметтеген ұрпақтардан болуды жазып, қасиетті жұма күнгі дұға-тілектерімізді қабыл еткей!

 ҚМДБ Уағыз-насихат бөлімі

Кеше тұңғыш рет елімізде Бас мүфти Наурызбай қажы Тағанұлының төрағалығымен «Қазақстан қоғамында уағыз айтудың әдебі мен мәдениеті» тақырыбында республикалық уағызшылар форумы өтті. Форумға Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының аймақтағы уағыз-насихат жұмыстарына жауапты 200-ден астам дін қызметкерлері, ұстаздар қатысты.

Форумда баяндама жасаған Бас мүфти Наурызбай қажы Тағанұлы: «Имам – қоғамды тәрбиелеуші тұлға, ағартушы ұстаз. Отаншыл, аманатқа адал, адамгершілігі мол иманды ұрпақ тәрбиелеуде имамның атқаратын рөлі ерекше. Аллаға шүкір, халқымыздың рухани дамуына, қоғамда отбасы құндылығының артуына ағартушы ұстаздар мен дін қызметкерлері үлкен үлес қосып келеді.

Бұл ретте жамағатқа даналық жолмен насихат айтудың маңызы айрықша. Алла Тағала қасиетті кітабымыз Құранда «Нахыл» сүресінің 125-аятында: «Раббыңның жолына даналықпен әрі жанға жағымды уағыз-насихат айту арқылы шақыр! Сондай-ақ Алла жолында күресу немесе сөз таластыру керек болғанда әрдайым сөз бен іс-әрекеттің ең жақсысын таңда…» деп әмір еткен.

Кейбір дін мамандары сөз жауапкершілігін сезінбей,  халқымыз қастер тұтқан ұлттық құндылықтарымыз бен тарихи тұлғаларымыз жайлы біржақты пікір айтып, қоғам сынына ұшырап жатады. Мұндайда Жүсіп Баласағұни бабамыз:

«Айтар сөзді сайлап алғын ақылмен,

Жауабың дөп, қатар түссін нақылмен», – демей ме?. Осы ретте дін қызметкерлерін тыңдаушылар алдында байсалды мінез танытып, әр мәселеге байыппен қарауға шақырамын», – деп атап өтті.

Расында ҚМДБ Төрағасы атап өткендей, дін адамы тек дін тақырыбында ғана айтуы тиіс. Алла Тағала өзіміз білмейтін нәрсенің соңына түспеуді ескерткен. Бұл туралы Құранда: «Өзің нақты білмейтін нәрсенің (мәліметтің) соңына түспе…» («Исра» сүресі, 36-аят) деп әмір етілген. Ардақты Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Мүминнің тілі жүрегінің түбінде болады. Егер бір нәрсені айтқысы келсе, оны жүрегімен тексеріп көреді, кейін тілімен айтады…» деген хадисі бар.

Форумда «Уағыз айтудың әдебі мен мәдениеті» құжаты қабылданды. Аталған тағылымды құжат дін қызметкерлеріне үлкен жауапкершілік жүктеумен қатар Қазақстан қоғамында айтылатын уағыздың әдебі мен мәдениетін қалыптастыруға оң ықпал етпек.

Шынында уағыз адамды иман мен адами қасиетке үндейді. Діннің басты мақсаты да осы. Дінді адамзатқа жеткізу, уағыз айту – Алла Тағаланың разылығына жетудің ең жақын жолы. Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Кімде-кім тура жолға шақырса оған ерген адамдардың сауаптары ешбір кемшіліксіз шақырушыға жазылады» деген. Уағыз айту – Пайғамбарлар, оларға ерген саңлақ сахабалар, табиғиндер, ғұламалар, салихалы имамдардың жолы. Осы жолды жалғаған барша ұстаздар мен уағызшы имамдарға Алла жар болсын! Әмин! 

Естай АЙТУҒАНҰЛЫ,

Қарағанды облысының бас имамы

Иісі мұсылманның өмірлік миссиясы – Алланың разылығын алу, Алланың разылығына апаратын амалдармен айналысу.Амалдардың ішіндегі ең ардақтысы – Құранды оқу, жаттау.

      Құран – Алланың сөзі. Құран – құлшылық. Құран – ғажайып. Екі дүниеде де жақсылыққа жетелейтін ерекше қасиетті кітап Алламен байланысыңызға бір көпір десек те болады. Адамзаттың асыл тәжі Пайғамбарымыздың (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) өзі тіпті соғыста Шейіт болған сахабаларын жерлейтін кезде де, Құран жаттағандарын өзгелерінен жоғары қойған екен. Адамның мына бес күн дүниедегі де, қияметтегі де, жұмақтағы да дәрежесі оның Құранына байланысты. Демек, байқағаныңыздай Құранды жаттап алу – ерекшелік. Бұл ерекшелік ерекше ықыласпен келері сөзсіз және жаттап алу әркімнің-ақ арманы. Алла елшісі (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын): «Адамдардың ең жақсысы – Құранды жатқа білген, Алланың дінін жақсы түсінген, Алладан қатты қорыққан, адамдарды жақсылыққа шақырып, жамандықтан тыйған және туған туыспен қарым-қатынасы өте көркем болған жан,» – деген.  Аллаға шүкір, қазіргі уақытта «қари боламын» деп Құран жаттап, жақсы қадам бастап жүрген бауырларымыздың саны артып келеді. Ал енді біразы Құран жаттауды жаңадан бастағалы жүр. Бұл тұста, Құран жаттау барысында әдіс-тәсілдер, әрине, керек-ақ. Сөз арнасын әдіс-тәсілдер турасына бұрайық.

       Әуелі, әлбетте, амалдың басы – ниет. Ниет қандай болса, сауап соған сай беріледі. Өзіңізден сұрап алыңыз : «Құранды не үшін жаттаймын?» Әлдекімдердің «Әп-бәрекелді, қареке, қари» деген сөзі үшін ба, әлде Алла разылығы үшін бе ? Ниет мақсатты әрекеттің басында, ортасында, аяғында жаңарып отыруы керек. Жүрегіңізде тәкаппарлықттың түйірі болсын тұрмаса, Алла Тағала жеңілдік беріп қояды. Тағы бір ескеретініңіз, «Маған Құранды жаттап тезірек аяқтасам болды ма? » әлде мағынасына зейін қойып, жаттаудың жауапкершілігін шын сезініп жаттауды қатесіз аяқтау ма?!  

• Құран жаттау кезінде өзіңізге нақты уақыт қойыңыз. (Әсіресе таңғы және кешкі уақыт)
• Уақытылы ерте ұйықтап, ерте тұруға дағдыланыңыз.
• Ойыңызды бөлетін заттардан арылыңыз. (Телефон, жаныңыздағы артық заттар)
• Көзіңіз үйренген өзіңіздің жеке құраныңыз болсын
• Сүрені тұрақты ұстазға тапсырыңыз. Және жаныңыздағы адамдарға көп тапсырыңыз
• Әр адам жаттау тәсілі ыңғайына қарай (көзбен, тыңдап жаттау, көп оқып жаттау)
• Жаттау кезінде дұғада болыңыз (Раббым зейінімді арттыра гөр)
• Жаттау кезінде қиындықтар мен сынақтарға сабыр ете біліңіз
• Тез, яғни асығыс жатталған құранды пысықтамаса ұмытылып қалады. Ешқашан тез жаттамаңыз.
• Жаттаған сүрені жиі тыңдаңыз. (Әркімнің ұнап тыңдайтын қарилары болады)
• Жаттаған сүрелерді намазыңызға қосыңыз.
• Құранға күнделікті уақыт бөліңіз.
• Құранға дем қойғанда арасында миыңызды демалдырып тұрыңыз. Бірден көп жаттаймын деп, өзіңізге қиындатып алмаңыз.
• Құран жаттау кезінде қыдыру, дүкен аралауды азайту керек.
• Сүре жаттағаннан кейін алдыңғы сүремен қоса жатқа айтып, бірге қайталаңыз. Ниетті әрдайым жаңалап, құран жаттағандармен араласып ақыл-кеңес сұраңыз.
• Көп уайымдай бермеңіз. Себебі уайым жаттау қабілетін азайтады.
• Күнадан алыс болыңыз, көзіңізді сақтаңыз.

    Құран жаттау кезінде қолданатын тәсілдердің бірі- құранды көбірек тыңдау. Және тыңдап көзбен ілесе оқып отыру. Жаттаған сүрені алдыңғы сүремен бірге қайталап, ұстазға тапсыру. Қате жаттаған жерін түзетіп алу.

   Кей адамдарға құранды дәптерге көшіру арқылы жаттау ыңғайлы. Бұл да мықты тәсілдердің бірі.

   Құран жаттағанда 33 реттік тәсілі. Жаттайтын бетті  аудио арқылы бірнеше қайталап тыңдаңыз. Жаттағалы жатқан бетті 3  бөлікке бөліп әр қайсысын 33 рет қайталап оқу. Жоғарыда айтылған тәсілмен жаттағаннан кейін таңертең және кешке қайталауға тырысыңыз. Бұл тәсілде ыңғайлы болу үшін электронды таспихты пайдалануға болады.

Құранды тек жаттау ғана емес, онымен амал етуге, құранмен жүруге тырысыңыз. Жасым келіп қалды деп сылтау айтпаңыз. Шынайы ниетіңіз бен амалыңыз болса, Алла сізге нәсіп етеді.Елімізде қазіргі таңда 2000-нан астам қари бар. Балаларым маған жұмақта тәж кигізеді деп қана қоймай, сізде құран жаттап өз ата-анаңызға тәж кигізіңіз. Намаз бастағалы қанша жыл, сол жаттаған 3-5 сүреден аса алмай жүрмісіз. Алладан зейініңізді арттыруын тілеңіз, дұға жасап, құран жаттауды бастаңыз!