Қоғам деп –  мәдениеті ортақ, белгілі бір аумақта тұратын және өздерін біртұтас деп білетін адамдар тобын айтамыз. Мұсылман адам қоғамда өмір сүргендіктен өзге адамдардың алдындағы жауапкершілігі мен міндеттерін білуі қажет.

Жастарымыздың өмірінде Ислам діннің алар орны ерекше. Өйткені, дін әдептілік қағидалары мен қоғам бірлігін, тәрбиелік жүйелерді қалыптастыруда елеулі рөл атқарады. Адам дінге сенген соң, өзгелерге жәбір көрсетуден, тәртіпсіздік жасаудан, ішімдік, есірткі секілді жаман әдеттерден бойын алыс ұстайды. Дінсіз қоғамда тәртіпсіздік пен қылмыс етек жаятындығы белгілі.

Дін – қоғамның ең қажетті және негізгі тармағы. Ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын):

اَلْمُؤْمِنُ اَلَّذِي يُخَالِطُ اَلنَّاسَ, وَيَصْبِرُ عَلَى أَذَاهُمْ خَيْرٌ مِنْ اَلَّذِي لَا يُخَالِطُ اَلنَّاسَ وَلَا يَصْبِرُ عَلَى أَذَاهُمْ

«Адамдармен араласып, олардың көрсеткен жәбірлеріне сабыр еткен мумин адам, адамдармен араласпайтын, олардың көрсеткен жәбірлеріне сабыр сақтамайтын мумин адамға қарағанда қайырлы», – деген (имам ибн Мәжә).

Қазақ халқында: «Кекшіл болма, көпшіл бол», «Туысы бірдің уысы бір», «Туған жер – тұғырың, туған ел – қыдырың» деген көптеген мақал-мәтелдерінде қоғаммен бірге жүретін көпшіл болуға, ағайынның қадірін білуге, сыйлап-құрметтеуге шақырған. Өзіміз өмір сүріп отырған ортадан дінді бөліп қарау әсте мүмкін емес. Өйткені, дінсіз, бір Алланың бар екеніне сенімсіз қоғамда адам баласының бойынан қорқыныш сезімі жоғалады. Ал жүрегінде қорқынышы болмаған адамдар – ең қорқынышты орта, қорқынышты қоғам. Асылы текті бабамыздың «Құдайдан қорықпағаннан қорық» деуі де сондықтан. Осы мәтелдің астарында үлкен мән жатқанын ұғынуымыз керек.

Жастар қашан да әр халықтың әр қоғамның ең құнды қазынасы болған, солай бола береді де. Себебі, жастар – елдің тірегі, болашағы. Елдің ертеңі болған жастар тәрбиесі бүгінгі күнге дейін маңызды болған, әрі қашанда басты мәселелердің бірі бола беретіні анық. Халқымызда «Ағашты шыбық кезінде түзуле» деген жақсы сөз бар. Өйткені, жат ағыммен жарға жығылып, қоғамның санасын улап, тығырыққа тіреліп жатқандардың көпшілігі жастар.

Ислам діні қашанда жастардың қоғамдағы рөлінің жоғары екенін көрсетіп, оның тәрбиесіне айрықша көңіл бөлуге шақырып келген. Себебі, дұрыс бағыт алған жастар елдің үмітін ақтайды. Қазіргі қоғамда дінді бұрыс бұрмалаудың нәтижесінде, оның ішкі мазмұнына дұрыс үңілместен қарайтын жағдайларда кездеседі. Ислам діні адамзат баласын тазалыққа, ілім-білімге, талапты болуға шақыратын дін. Ислам тәрбиесінің біздің қоғамымыз үшін пайдасы болмаса, ешқандай зияны жоқ. Өйткені ата-бабаларымыз дін мен дәстүрді қатар алып жүрген.

Жастық шақ деп аталатын осы бір өмірлік кезеңді қоғамға пайдалы істермен өткізуге тырысу қажет. Ардақты Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) қасында да жас сахабалар өте көп болды. Атап айтар болсақ,  Әли ибн Абу Тәлиб, Абдулла ибн Аббас, Әнас ибн Малик, Мусғаб ибн Умайр, Муаз ибн Жабал сынды жас сахабалар (Алла оларға разы болсын). Олар Алла Елшісіне бар ықыласымен жәрдемдесіп, өздерінің жастық шақтарынан қоғамға пайдалы әрі ізгі істермен өткізген. Ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын):

خَيْرُ شَبَابِكُمْ مَنْ تَشَبَّهَ بِكُهُولِكُمْ وَ شَرُّ كُهُولِكُمْ مَنْ تَشَبَّهَ بِشَبَابِكُمْ

«Жастардың ең абзалы үлкендерге ұқсағандары, сондай-ақ үлкендердің ең жаманы (ғапылдыққа салынып) жастарға ұқсағандары», – деген.

Бүгінгі жас ұрпақ жастық шақ пен алтын уақытты дұрыс бағалап, білім алуға, кәсіптің белгілі бір саласын игеруге барынша күш жұмсауы қажет. Жастар заманауи техникалық байланыс құралдарының барлық түрін игеріп шығуы тиіс. Діни тұрғыдан алғанда әркімнің өз халқының дәстүрлерін біліп, сақтап, құрметтегені абзал.

Ислам діні қазақ даласына VII-VIII ғасырларда тарала бастады, ал оған дейінгі кезеңдегі қазақ даласының жағдайын зерттеу көшпелі түркі халықтарының тарихымен тығыз байланысты. Бұл кезеңде қазақ даласының тұрғындары негізінен түркі тілдес тайпалар болды. Олардың әлеуметтік, мәдени және діни өмірі өзіндік ерекшеліктерге ие еді.

 Исламға дейінгі кезеңде қазақ даласында көшпелі мал шаруашылығы басты өмір салты болды. Түркі тайпалары (сақтар, ғұндар, үйсіндер, қаңлылар, т.б.) жергілікті дала өркениетінің негізін қалады. Олар ру-тайпалық құрылымда өмір сүрді, яғни қоғамда рулар мен тайпалардың маңызы зор болды. Тайпаларды хандар, қағандар немесе көсемдер басқарды. Ерте ортағасырларда түркілер Түрік қағанаты сияқты қуатты мемлекеттер құрды.

 Көшпелі мал шаруашылығы негізгі шаруашылық түрі болды. Қазақ даласының табиғи-климаттық жағдайы жылқы, қой, түйе сияқты үй жануарларын өсіруге қолайлы еді. Көшпенділер жазда жайлауға, қыста қыстауға көшіп жүріп өмір сүрді. Сонымен қатар, отырықшы егіншілікпен айналысатын тайпалар да болды.   Мәдениет көбіне ауызша дәстүрлерге сүйенді. Түркілер батырлық жырларды, аңыздарды, эпостарды ұрпақтан ұрпаққа жеткізіп отырды. «Алтын адам» сияқты археологиялық олжалар сақтар мен түркілердің мәдени деңгейінің жоғары болғанын көрсетеді. Олар зергерлік өнер, қару-жарақ жасау, киім тігу салаларында жоғары шеберлікке ие болды.

 Ислам дініне дейін қазақ даласында түркі халықтары арасында бірнеше наным-сенімдер мен діндер таралған. Олардың ішінде ең бастысы:

1. Тәңіршілдік (Тәңірге табыну)

Тәңіршілдік – түркілердің негізгі наным-сенімі болды. Бұл монотеистік сипатқа ие діни жүйе табиғат пен аспан культіне негізделді.

• Тәңір: Көк аспан Құдайы ретінде ең жоғарғы күш болып саналды. Тәңір адамдардың өмірін, тағдырын басқаратын күш ретінде құрметтелді.
• Жер-Су: Жер мен суды (қоршаған табиғатты) қасиетті деп санады. Адамдар табиғатқа зиян келтірмей, оның гармониясын сақтауға тырысты.
• Рухтар: Ата-баба рухына табыну, олардың рухынан қорғау мен көмек сұрау кең тараған.
•  

2. Шаманизм

Шаманизм Тәңіршілдікпен тығыз байланыста болды. Шаман (бақсы) табиғаттың, жануарлардың және рухтардың әлемімен байланыстырушы ретінде қызмет атқарды. Олар түрлі рәсімдер жасап, науқастарды емдеп, болашақты болжау сияқты рәсімдермен айналысқан.

3. Зороастризм

Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу аймақтарында сақтар мен массагеттер арасында зороастризм элементтері болған. Бұл діни жүйе отқа табынуды, жақсылық пен жамандықтың мәңгі күресін насихаттады. Зороастризмнің басты символы қасиетті от деп есептеліп, отқа табынушылық сипат алған.

4. Буддизм және манихейлік

Ерте түркілердің кейбір тайпалары арасында буддизм мен манихейлік таралған. Бұл әсіресе Жібек жолы бойындағы отырықшы аймақтарда байқалды. Түркі қағанаттарының кейбір билеушілері буддизмді қолдаған.

5. Анимизм және тотемизм

Табиғаттың жанды деп саналуы (анимизм) және белгілі бір жануарлар мен табиғат объектілерін қасиетті деп тану (тотемизм) да кең тараған. Мысалы, түркі халықтары қасқырды тотемдік жануар деп есептеді.

6. Ата-баба культі

Ата-бабаның рухына табыну – рухани өмірдің маңызды бөлігі болды. Олар ата-баба рухын өз әулетін қорғаушы деп есептеді.

 Ислам діні келгеннен кейін көшпелі түркілердің мәдениеті мен қоғамдық өмірінде елеулі өзгерістер пайда болып, жергілікті дәстүрлермен үндесе отырып, жаңа өркениеттік деңгейге жол ашты. Асыл дініміз қазақ жеріне бірнеше кезеңде және әртүрлі жолдармен келді. Ол негізінен сауда, мәдени алмасу, әскери жорықтар мен саяси ықпал арқылы тарады. Сол жолдарға түсінікті болу үшін жік-жіктеп қысқаша тоқталып өтелік.

 1. Сауда жолдары арқылы таралуы

Қазақ жері Ұлы Жібек жолының бойында орналасқандықтан, араб, парсы және түркі көпестері Ислам мәдениетін таратуда маңызды рөл атқарды. Саудагерлер тек тауар ғана емес, жаңа діни идеялар мен мәдениетті де жеткізді. Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу аймақтарында (Сайрам, Тараз, Түркістан) орналасқан қалаларда мешіттер мен медреселер салынып, Исламның таралуына ықпал етті.

2. Арабтардың әскери жорықтары (VII-VIII ғ.)

Ислам алғаш рет қазақ жеріне арабтардың Орта Азияға жасаған жорықтары кезінде келе бастады. VIII ғасырда араб қолбасшысы Құтайба ибн Муслим қазіргі Өзбекстан, Тәжікстан және Түркіменстан жерлерін бағындырып, ислам дінін тарата бастады. Алайда, қазақ даласының көшпелі тайпаларына бұл таңсық дін бірден сіңе қойған жоқ.

3. Қарахан мемлекеті тұсында (X-XII ғ.)

Исламның кең таралуы Қарахан мемлекетінің (942-1212 жж.) кезінде күшейді. Қарахан билеушісі Сатұқ Боғра хан Исламды мемлекеттік дін ретінде қабылдап, оны өз билігі астындағы тайпаларға тарата бастады. Осы кезеңде мешіттер мен медреселер салынып, Ислам діні қазақ даласында тереңірек орнықты.

4. Алтын Орда кезеңінде (XIII-XV ғ.) XIII ғасырда Шыңғыс ханның ұрпақтары Исламмен таныса бастады. Өзбек хан(1312-1342 жж.) мен Жәнібек хан Ислам дінін Алтын Орданың ресми діні ретінде жариялап, көшпелі түркі тайпаларының арасында кең таралуына ықпал етті. Бұл кезеңде Ислам дінінің танымы мен түркілік мәдениет бірігіп, жаңа рухани және мәдени дәстүрлер қалыптасты.

5. Қазақ хандығы тұсында (XV-XVIII ғ.)

Қазақ хандығы кезінде Ислам діні одан әрі нығая түсті. Хандар өз биліктерін шариғат заңдарымен байланыстырып, діни қайраткерлерді қолдады. Қожа Ахмет Ясауи сияқты сопылық жолын мығым ұстанған халқымыздан шыққан ғұламаларымыз асыл дінімізді насихаттап, оның рухани мәнін күшейтті. Қазақ билеушілері Исламды қабылдағанымен, көшпелі өмір салтына тән дәстүрлер мен тәңіршілдік әдеттері мен белгілері ұзақ уақыт сақталды. Дегенмен Ислам діні қазақ жеріне келгеннен кейін елдің рухани, мәдени және саяси өмірінде үлкен өзгерістер болды. Алайда бұл процесс бірден емес, бірнеше ғасыр бойы біртіндеп жүрді.

1. Діни және рухани өзгерістер ықпал етті.

• Ислам діні қазақ халқының дүниетанымына, әдет-ғұрыптарына, заңдарына әсер етті.
• Қазақ қоғамы Тәңіршілдік, шаманизм сияқты ескі нанымдарын біртіндеп дәстүрлі дініміз насихаттаған түсініктерге алмастыра бастады, бірақ кейбір дәстүрлер жаңа дінмен үндесіп, қайшы келмеген соң сақталып қалды.
• Қожа Ахмет Ясауи сопылық ілімнің көрнекті өкілі ретінде халық арасында танымал болып, Ислам дінін жергілікті халыққа түсінікті етіп насихаттады. Ол жазған «Диуани Хикмет» қазақ даласында исламның кең таралуына ықпал етті.
• Халық арасында қожалар мен ишандар діни білім беріп, исламды нығайтуға көмектесті.

2. Білім мен мәдениеттің дамуы белең алды.

• Исламның таралуымен қазақ даласында мешіттер, медреселер салынып, халық діни және зайырлы білім ала бастады.
• Араб жазуы кең таралып, қазақтар араб-парсы мәдениеті мен ғылымына жақындай түсті.
• Діни әдебиеттер, қолжазбалар пайда болып, қазақ халқының әдебиеті мен ауызша дәстүрі жаңа бағытта дамыды.

3. Құқықтық жүйеге ықпалы тиді.

• Қазақтардың әдет-ғұрып заңдары (Жеті жарғы, Қасым ханның қасқа жолы, Есім ханның ескі жолы) шариғат заңдарымен толықтырылды.
• Некелесу, мұрагерлік, қылмыстық істерде Ислам қағидалары ене бастады.

4. Қазақ хандығының саяси дамуына да әсері болды.

• Ислам Қазақ хандығының саяси тұрақтылығын күшейтті. Қазақ хандары Ислам дінін мемлекеттің бірлігін нығайту құралы ретінде пайдаланды.
• Мұсылман елдерімен, әсіресе Бұхара, Хиуа, Осман империясымен байланыс артты.
• Қазақ билеушілері Исламды қабылдағанымен дінімізге қайшы болмаған көшпелі дәстүрлерін де сақтады.

5. Дәстүрлер мен тұрмысқа ықпалы сіңді.

• Мәселен діни мерекелер (Ораза, Құрбан айт) кеңінен тойлана бастады.
• Халық күнделікті өмірінде Ислам қағидаларын ұстана бастады (намаз оқу, ораза ұстау, қажылық сапарына шығу, адал тамақ жеу және тағы басқа).

Дегенмен, қазақ халқы Ислам дінін өз дәстүрлерімен үйлестіріп қабылдады: мысалы, бата беру, ас беру сияқты дәстүрлер діни реңк алды.

 Ислам діні қазақ жерінде орныққаннан кейін көптеген діни ғалымдар, ақындар және ағартушылар шықты. Олар ғылым, әдебиет, дін және ағартушылық салаларында үлкен үлес қосты. Қазақтың осы ғұламалар жөнінде сөз қозғамай кету мүмкін емес.

 Орта ғасырлық ғалымдар мен ойшылдарың бірі мен бірегейлерінің бірі:

• Қожа Ахмет Ясауи (1103-1167) – әйгілі сопы, ақын, ағартушы. Ол Ислам дінінің түркі халықтары арасында кең таралуына ықпал етті. Оның «Диуани Хикмет» еңбегі түркілік Ислам мәдениетінің маңызды мұрасы.
• Махмұд Қашқари (XI ғ.) – түркі тілдерінің тұңғыш сөздігін жасаған ғалым. Оның «Диуан луғат ат-түрік» еңбегі түркі халықтарының тілі мен мәдениетін зерттеуде маңызды рөл атқарды.
• Әл-Фараби (870-950) – «Шығыстың екінші ұстазы» атанған ұлы философ, математик, музыка зерттеушісі. Ол Ислам философиясын дамытып, Аристотель мен Платон еңбектерін түсіндірді.
• Жүсіп Баласұғұни (XI ғ.) – «Құтадғу білік» еңбегін жазған, Исламдық басқару жүйесін сипаттаған ойшыл.
• Ахмет Иүгінеки (XII ғ.) – «Ақиқат сыйы» атты шығармасы арқылы Исламдық дүниетанымды насихаттаған.

Қазақ хандығы дәуіріндегі ғұламалар мен жыраулардың жауһарлары:

• Асан Қайғы (XIV-XV ғ.) – жырау, философ, қазақ мемлекеттілігінің дамуына қатысты ой айтқан тұлға.
• Бұқар жырау (XVII-XVIII ғ.) – Абылай ханның кеңесшісі болған, Ислам құндылықтары мен қазақ мемлекеттілігін жырлаған жырау.

XIX-XX ғасырдағы ағартушылар мен ақындардың асылдары:

• Шоқан Уәлиханов (1835-1865) – қазақтың алғашқы ағартушы ғалымы, шығыстанушы. Ол Исламның Орталық Азия халықтарына әсерін зерттеген.
• Ыбырай Алтынсарин (1841-1889) – қазақ даласында мектеп ашқан алғашқы ағартушы, балаларға арналған Исламдық-әлеуметтік бағыттағы әдебиеттер жазған.
• Абай Құнанбайұлы (1845-1904) – Ислам философиясын терең түсінген ойшыл ақын. Оның шығармаларында Алланы тану, рухани тазалық және адамгершілік қағидалары маңызды орын алады.

Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы (1858-1931) – діни ағартушы, Ислам құндылықтарын насихаттаған, тарихи және әдеби еңбектер жазған.

 Мінекей, Ислам дінінің келуімен қазақ даласы тың әлеуметтік-қоғамдық өзгерістерге ұшырап, ғылым, әдебиет және ағартушылық дамыды. Бұл ғалымдар мен ойшылдар ислами дүниетанымды қазақтың ұлттық ерекшеліктерімен ұштастырып, халқымыздың мәдени және рухани өміріне зор үлес қосты.

 Көңілге түрлі ой салар, сөз маржанын сезінсең дегендей, жіпке тізілген асыл тастардай тізіп өткен қысқаша тарихымызды біліп жүрсек нұр үстіне нұр болады.

Қалалық «Қызылжар» мешітінің наиб имамы Адай Жылқайдаров

Әлемдердің Раббысы Алла Тағалаға сансыз мадақ! Оның сүйікті құлы әрі елшісі Мұхаммедке, оның сахабаларына Алланың салауаты мен сәлемі болсын! Ақиқатында Рамазан айы берекеге толы, мүмкіншілік ай. Әрбір мұсылман үшін ізгі амалдарды істеу арқылы Жаратушысына жақындай түсетін, Раббысының мейірімін үміт ететін ай. Барлық жамандық атаулыдан тыйылып, өмірін жаңа парақтан бастауға мүмкіндік алатын ай.

Уа, мұсылман бауыр!

Бұл қасиетті айдың әрбір күнін босқа жіберіп алмауға тырыс. Игі амалдарға бірінші болып ұмтыл, Алладан зор сауапты күт, өйткені бұл ай риясыз жақсылық жасайтын ай. Алланың сүйікті елшісі пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Рамазан айының алғашқы түні келгенде, жәннаттың есіктері айқара ашылып, тозақтың есіктері жабылады, шайтандар кісенделеді»^[1] деді.

Уа, мұсылман бауыр!

Сен бұл қасиетті айды аса ыжтаһадтылықпен қарсы ал! Ақыретің үшін салихалы амалдарды көбірек жасауға тырыс, өйткені өміріміз қамшының сабындай тым қысқа.

Өмір бекет болса, осы қысқа уақытта дүниенің қызықтарына алданбай, ақыреттік азығымызды жинайық! Бұл айда сен үшін барлық жақсылықтың есігі ашық.

Бұл ай мұсылман үшін науқан айы. Сенің Құран оқуың, Алланы еске алуың, дұға жасап садақа беруің, жақсылыққа шақырып, тіліңнен бастап, бүкіл денеңмен жасалатын жамандықтан тыйылуың, ілімді ізденуің, айналаңа пайдаңды тигізуің, Рамазан айында жасалатын ізгі амалдардың бір тізбегі ғана.

Уа, мұсылман бауыр!

Сен бұл айда өзіңе есеп беру арқылы ұлы есепке дайындығыңды саралап пысықтайтын ай. Омар (Алла одан разы болсын) былай деп айтқан:«Ұлы есепке түспей тұрып, өздеріңе есеп беріңдер, қияметтегі таразыға тартылмай тұрып, нәпсілеріңді бұл дүниеде таразылаңдар, барлық құпиялар әшкере болатын ұлы күнге қамданыңдар!»^[2].

Уа, мұсылман бауыр!

Бұл қасиетті ай ізгі амалдарға ұмтылатын ай! Ал ізгі амалдардың алғашқы баспалдағы күнәларыңа шынайы тәубе етуің. Алла Тағала Құран Кәрімде:«Уа, иман келтіргендер! Шынайы түрде тәубе етіп, Аллаға бет бұрыңдар. Міне, сонда Раббыларың күнә қателіктеріңді өшіреді һәм бәріңді түбінен өзендер ағатын жәннат бақшаларына кіргізеді»^[3] деді.

Шынайы түрде күнәларына өкініп, тәубе еткен адамдардың күнәсін Алла кең мейірімімен кешіреді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) хадисінде:

 «Күнәсінен шынайы түрде тәубе еткен адам, күнәсі жоқ адамдай тазарады»^[4], деген.

Ей, мұсылман бауыр!

Бұл қасиетті айдың кіруімен сен жаңаша оянуың қажет, күніңді жаңа парақтан бастап, өміріңді жақсы арнаға өзгерт, Алланың азабынан құтылып, уәде еткен жәннатына кірудің қамын жаса. Өмірге ақыл көзімен қарап үйрен, сол кезде өмірдің мәнін түсініп, қызылды-жасылды дүниенің қызықтарына алданбайсың! Алла Тағала Құранда:«Бұл дүниенің тіршілігі алдамшы әрі өткінші қызықтан басқа ештеңе емес»^[5] деген.

Рамазан – ерекше ай. Ол Тәңірдің адамзатқа берген айрықша сыйы. Отыз күн жұмаққа беттелген отыз қадамдай әр күнінде береке бар.

Рамазан – айлардың сұлтаны. Игі істер молаятын маусым. Қасиетті Рамазанда шын ықыласпен ораза тұту арқылы, пенде өзін Алланың қаһарынан, тозақ отынан, қабір азабынан, әзәзілдің арбауынан, екіжүзділіктен алыс болады. Бұл ай жанды балқытатын, жүректі жұмсартатын, рухты азықтандыратын ай.

Рамазан айы қарсаңында не жасауымыз қажет:

Біріншіден: Ең алдымен мұсылман үшін осы айға жетудің өзі үлкен нығмет екенін сезіну қажет. Сол себепті Раббысынан осы айға аман-есен жеткізуін, ораза ұстап, құлшылық ғибадат жасауға мүмкіндік беретін денсаулық беруін сұрайды. Әнәс ибн Мәлик риуаят еткен хадисте пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Ражаб айы кіргенде былай дейтін:«Уа, Алла! Біздер үшін ережеп,шағбан айын берекелі ет және рамазан айына қауыштыр»^[6].

Сахабалар рамазанға жақын қалғанда: «Қасиетті рамазанға жеткізе көр» деп, рамазаннан кейін: «Уа, Раббым! Оразамызды қабыл ете көр» деп, дұға жасайтын.

Екіншіден: Рамазан айына кірген адам міндетті түрде Раббысына лайықты түрде шүкір айту керек. Өйткені адамның бұл қасиетті науқан айына жетуі сансыз сауапқа кенелуге мүмкіндік алуы – Алланың адам баласына берген шексіз сыйы және бұл сенің соңғы рамазаның болмасына да кім кепіл! Сол себепті рамазан айына аман-есен жетсең, бұл ұлы нығметті Раббыңның саған берген мұрсаты деп біл.

Үшіншіден: Бұл қуаныш шаттық айы. Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) жеткен хабарда Алланың елшісі сахабаларын рамазан айының келуімен сүйіншілейтін. Оның (с.ғ.с.) осы турасында мынандай айтқан сөзі бар: «Сендерге Рамазан айы келді, бұл берекеге толы ай. Алла осы айда оразасын парыз етті. Бұл айда жәннат есіктері айқара ашылып, тозақ есіктері жабылады»^[7]. Сол себепті рамазан айында шөліркеп, аптап ыстықтың қиындығын сезген кезде, еңсең түсіп, қобалжыма керісінше әрдайым жүзіңнен күлкі кетпесін. Өйткені,  Алланың нығметін сезіп, риза болудың өзі құлшылық амалдан болып табылады.

Төртіншіден: Оразаға арнайы жоспар құр. Көпшілігіміз рамазанға қатысты лайықты жоспар құра алмағандықтан бұл айдың қалай өтіп кеткенін байқамай қаламыз. Рамазан айындағы әр күнін, әр сағатын босқа өткізіп алмауымыз қажет. Жоспарыңызда намазға, Құран оқуға, білім алуға, ізгі амалдар жасауға, үзіліп кеткен байланыстарды қайта қосуға тиісінше еңбек етуге орын болған дұрыс. Сонымен қатар әр оразада ерекше ізгі амал жасау арқылы бұл оразаң өмір бақи сенің және сенің жанұяңның есінде қаларлықтай болу қажет.

Бесіншіден: Бұл қасиетті ай басталмай тұрып, оразаға қатысты фиқһ үкімдерін, парыздарын, сүннеттерін, оразаны бұзатын, бұзбайтын амалдарды, оразадағы жеңілдіктерді білген жөн. Білмесең білім иелерінен сұрап, ораза жайында толық мәлімет ал!

Алтыншыдан: Бұл ай басталмас бұрын барлық күнәларымызға шынайы түрде тәубе еткен жөн. Өйткені бұл ай күнәларымыз үшін шынайы түрде кешірім сұрап тәубе жасайтын ай.

Жетіншіден: Бұл айдың келуімен мұсылман адам жақындарына хабарласып, оларды құттықтап, құттықтау қағаздарын әзірлеп, үйді тазартып, маңызды болған істерін рамазанға дейін аяқтап, үйге қажетті заттарды алып ерекше дайындалуы қажет.

Сегізіншіден: Өткен жылғы ораза айында жеткен жетістігімен шектеліп қалмай сол игі істерді одан ары дамытып кемеліне келтіруі қажет. Өткен жылы ораза барысында жіберген қателіктері болса, оны осы айда қайталамауға тырысады. Ораза мұсылман үшін жаңа парақ іспеттес өміріне көз жүгіртіп, сол таза жаңа параққа тек сауапты амалдар жазылуына бар күш жігерін жұмсауы тиіс.

Баршаларыңыздың мүбарак айдағы ізгі амалдарыңызға Алла сансыз сауаптар жазып, екі дүние бақытына бөлесін.

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Шариғат және пәтуа бөлімі биылғы Рамазан айының басталатын күнін бекітті.

Пәтуаға сәйкес, қасиетті Рамазан айы 1 наурызда басталады. Ал наурыз айының 26-нан 27-не қараған түн – қасиетті Қадір түні. 30 наурыз – Ораза айт мерекесі.

Бас мүфти Наурызбай қажы Тағанұлының төрағалығымен өткен Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Төралқа мәжілісінде пітір садақасы еліміз бойынша екі келі ұнның орташа бағасы негізінде 655 теңге болып бекітілді.

Сондай-ақ өзіңізге қажетті облыс, қала, аудан және ауылдың (барлығы 6000 елді мекен) ораза және намаз кестесін жоғары сапада pdf форматта muftyat.kz сайтынан https://www.muftyat.kz/kk/page/web/ramadan/ сілтемесі бойынша жүктеп алуға болады.

СҚО БАС ИМАМЫ

 ӘДІЛБЕКОВ ХАМЗАТ ҚАЖЫМҰРАТҰЛЫ

---

[1] Бұхари хадистер жинағы.

[2] Тирмизи жинағы.

[3] «Тахрим» сүресі, 8-аят.

[4] Ибн Мәжә хадистер жинағы.

[5] «Фурқан» сүресі, 20-аят.

[6] Ахмад хадистер жинағы.

[7] Ахмад хадистер жинағы.