17 қаңтарда Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы Наурызбай қажы Тағанұлы еліміздегі имамдар мен ұстаздарға Бағдарлық баяндамасын жолдап, дәстүрімізді насихаттауға басымдық берді. 

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы әр жылдың атауын бекітіп, сол бағытта жұмыстарға басымдық беріп келеді. Бас мүфти 2023 жылды діни қызмет аясында «Ислам және ізгі қоғам» жылы деп жариялаған болатын. Осы бағытта жалпы саны 550-ден аса іс-шара өтті.

ҚМДБ Төрағасы атап өткендей, қоғамды ізгілікке үндеу – дін қызметкерлерінің басты мақсаты болып қала береді. Сол үшін биыл «Мешіт жамағатымен ізгі қоғам» жобасын жүзеге асыру туралы бастама көтерілді. Жоба аясында облыстық, қалалық, аудандық, ауылдық деңгейде мешітке келуші жамағат арасында өзара түсіністік пен мұсылмандық әдепті насихаттай отырып, қоғамды ізгілік пен бірлікке үндейтін іс-шаралар ұйымдастырылады.

Бас мүфти Наурызбай қажы Тағанұлы өзінің Бағдарлық баяндамасында: «Қазір әлемдік қауымдастық өзінің дәстүрлі құндылықтарын қайта жаңғыртуға күш салуда. Өйткені жаһандану заманында дәстүрлі құндылықтарды сақтап қалу маңызды мәселеге айналды. Халқымыздың дүниетанымына сай дәстүрлі Исламды дәріптеу, оның ғылыми-теориялық негізін дамыту мәселесі мемлекеттік деңгейде көтеріліп келе жатқанын жақсы білесіздер.

Осындай мәселелер мен бастамаларды ескере келе, діни қызмет аясында 2024 жылды «Ислам және дәстүр құндылығы» жылы деп жариялау туралы шешім қабылдадым. Бұл бастама дәстүрлі дінімізді, ата-бабамыз сан ғасырдан бері ұстанып келген діни жолымызды, төл мәзһабымызды, ұлттық құндылықтарымыз бен қазақы болмысымызды дәріптеуге серпін береді деп сенемін» деді.

Бас мүфти мәлімдегендей, соңғы уақытта қоғамда дін мәселесіне қатысты көптеген пікірлер айтылуда. Соның ішінде дәстүрлі дініміз бен жат ағымды бір санатқа жатқызып, айыптайтындар да аз емес. Қала берді «дін қызметкерлері дәстүрді насихаттамайды» деген сын тағуда.

«Асылында Діни басқарма – халқымыздың дәстүрлі жолын насихаттап, салтымыз бен ғұрпымызды дәріптеп келе жатқан бірегей рухани орда. Осы бағытта мүфтият бұған дейін «Дін мен дәстүр» жылын жариялаған болатын. «Дін мен дәстүр» кітабының бірнеше томы шықты. Ол жамағатқа тегін таратылды. Былтырғы жылы осы жұмыстарды жүйелеу және алдағы уақытта да жалғастыру мақсатында ҚМДБ Орталық аппаратынан «Дін мен дәстүр» бөлімін аштық.

Өздеріңізге мәлім, мүфтият жыл сайын жұмыстарды жүйелеу үшін қоғам талабына сәйкес басымдық беретін бағыттарды айқындап келеді. Дін мен дәстүр; ізгі қоғам; ихсан және насихат; діни оқу-ағарту, жат діни ағымдардан сақтандыру бағыттары діни қызмет пен қоғам үшін аса маңызды. Биыл да осы бағыттар бойынша жұмыстарға басымдық беру қажет деген ұйғарымға келдік» деді Наурызбай қажы Тағанұлы.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев игі басқосудың бірінде: «Халқымыздың дүниетанымына сай дәстүрлі Исламды дәріптеу аса маңызды. Оның ғылыми-теориялық негізін дамыту қажет. Өскелең ұрпақтың рухани тәрбиесін назардан тыс қалдыруға болмайды. Шын мәнінде бұл өте маңызды мәселе. Оны бетімен жіберсек, ұлттық салт-санамыздан айырылып қалуымыз мүмкін. Әкімдерге құзырлы органдармен бірлесіп, дін саласындағы жұмысты жандандыруды тапсырамын», – деген болатын.

Шынында, қазіргі уақытта өскелең ұрпақтың рухани тәрбиесі аса маңызды. Біз олардың сана-сезіміне дәстүрлі Исламның дәнін егіп, жат ағымдардың шырмауынан сақтауымыз керек. Оның төте жолы – ұлттық құндылықтарды насихаттау, қазақтың жері, тілі, діні, дәстүрі үшін тер төккен тұлғаларының өнегелі өмір жолы мен ел үшін сіңірген еңбектерін дәріптеу, дін саласындағы, әсіресе жат ағымдардың алдын алу, діни оңалту салаларындағы жұмыстарды жетілдіру.

Халық даналығында: «Жақсы заңың болғанша, жақсы дәстүрің болсын» деген нақыл бар. Салт-дәстүр – әр ұлттың, халықтың діні мен сеніміне, тұрмыс-тіршілігіне, ұлттық құрылым ерекшелігіне сәйкес ғасырлар бойы жинақталып, өмірдің өзі туғызған ғұрыптардың жиынтығы, қауым мен қоғамда қалыптасқан мінез-құлықтың үлгілері.

Дәстүріңді баққаның – үмітіңді жаққаның. Салт-дәстүріне, ұлттық ерекшеліктеріне ерекше мән берген елдің іргесі берік, келешегі кемел. Өзге елге барғанда өз еліңнен айырмашылығын бірден байқайсың. Мұның өзі Жаратушының әрбір халықтағы иләһи белгілері, хикметі.

Ал өзінің тілі мен дінін, салт-дәстүрін ұмытып, оның орнына өзгенікін сіңіріп алған жұрттың болашағы жоқ. Ислам діні де мұны құптамайды. Адамзаттың асылы Пайғамбарымыз Мұхаммед (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) мұсылмандардың өзге халықтардың теріс әдет-ғұрыптарына еруіне тыйым салған. Өйткені өзгенің қаңсығын таңсық көріп, өзіндегі рухани құндылықтар, қағидаларды аяқ асты еткен кезде иман да жоғалады.

Бұл ретте Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының 2024 жылды «Ислам және дәстүр құндылығы» жылы деп жариялап, үлкен істер мен игі жобаларға бастамашыл болып отырғаны қуантады.

Самат ӘЛІБАЕВ,

Батыс Қазақстан облысының бас имамы

Жуырда Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Төрағасы, Бас мүфти Наурызбай қажы Тағанұлы өзінің 2024 жылға арналған Бағдарлық баяндамасын жариялады. Биылғы Бағдарлық баяндамада кезек күттірмес бірқатар маңызды жобаларды жүзеге асыру жоспарланып отыр. Соның бірі – ғылыми-зерттеу орталығын ашу.

Бұл жөнінде «Биыл Діни басқарма жанынан ғылыми-зерттеу орталығын ашамыз. Аталған ғылыми орталықты ашудағы негізгі мақсат – еліміздегі діни ахуалға тиісті талдау жасап және қазақ топырағынан шыққан дін ғалымдарының еңбектерін зерттеп, оны жарыққа шығару. Сонымен қатар қазақ ақын-жазушыларының, жырауларының еңбектеріндегі дін тақырыптарын жинақтап, халқымызға жеткізу» деп мәлімдеді Бас мүфти.

Бұл ауқымды және маңызды жобада ұлтымыздың рухани құндылығы көрініс тапқан дидактикалық-философиялық мазмұндағы моральдық-этикалық ұғымдар мен әдептілік және мінез-құлық мәселелері жан-жақты, кең көлемде қалам тербеген қазақ даласы данышпандарының құнды діни еңбектері зерттеп-зерделеу және оқырманға ұсыну көзделген. Атап айтқанда, әлемнің екінші ұстазы Әбу Насыр Әл-Фарабидің «Ізгі қала тұрғындары» трактатынан тарқата отырып, Хәкім Абайдың «Қара сөздері» ғақлиясындағы хикметтер, Жүсіп Баласағұнидің «Құтадғу білігінен» Мәшһүр Жүсіптің шығармаларына дейін даналықтар, Қарахан мемлекетінің дін қайраткері Ахмет Иүйнекидің «Хибат ул-Хақайықынан» бастап, Шәкірімнің «Мұсылмандық шарты» шариғи шығармасына дейінгі, сондай-ақ сопылық мектептің іргесін қалаушы Қожа Ахмет Иасауи,  Пір Бекет, Марал ишан сынды қазақтың діни ғалымдарының туындыларын жалпы оқырманға ұсыну мақсатында қажырлы жұмыс күтіп тұр дегені. Сонымен қатар, сонау Мөңке би мен Төле би бабамыз мен Бөлтірік шешеннен бастап, би-шешендердің өмірбаяны мен өсиеттері, Бұқар жыраудан бастау алатын жыраулардан келіп жеткен рухани мұраларды жаңғырту қолға алынады. Бұл халқымыз күткен

Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев асыл дінімізді халыққа дұрыс жеткізу жөнінде: «Халқымыздың дүниетанымына сай дәстүрлі исламды дәріптеу аса маңызды. Оның ғылыми-теориялық негізін дамыту қажет. Өскелең ұрпақтың рухани тәрбиесін назардан тыс қалдыруға болмайды. Шын мәнінде бұл өте маңызды мәселе…» деген болатын.

Аталмыш орталық халқымыздың дүниетанымына сай дәстүрлі исламды ғылыми түрде дәріптеп, қазақ даласындағы мұсылмандық мектепті зерделеп, бұхара халыққа ұсынады деп үміт етеміз.  

Қазақ ойшыл ғұламалары ислам ғылымының дамуына өзіндік үлес қосқаны мәлім. Ислам өркениетінде біздің ата-бабамыздың рухани мұрасының орны ерекше. Демек, ендігі кезекте бабалар мұрасын жандандыру, өскелең ұрпаққа жеткізу сіз бен біздің асыл борышымыз.

Төлеби Оспан,

Алматы қаласының бас имамы 

•  
•  
•  
•  
•  

САБЫРЛЫ БОЛ!

إِنَّمَا الصَّبْرُ عِنْدَ الصَّدْمَةِ اْلأُولَى

(Иннамас сабру ‘индәс садмәтиль ууля)

Хадистің аудармасы:  Расында нағыз сабыр ету –  алғашқы соққыда

(Бұхари, Муслим хадистер жинағы)

Түсіндірмесі: Сабыр − адамзатты кемелдік шыңына жетелейтін ең асыл қасиеттердің бірі. Бұл қасиет адам баласына әуелден Жаратушы тарапынан берілген жетістікке қол жеткізудің сырлы кілті. Кез келген істе сабырлық қажет. Ол құлшылық болсын, білім алу болсын. Бұл өмірде үлкенді-кішілі қиыншылық¬қа ұшырап, басына іс түспеген адамды табу қиын. Міне, осындай сәттерде кейбір мұсыл¬ман бауырларымыздың тағдырға қарсы шықпаса да сабырсыздық танытып, қате¬лікке ұрынуы – қайғы үстіне қайғы жа¬майды. Қайсыбір пенделер ауыртпалыққа түсіністікпен қарсы тұрудың орнына: «Ей, Алла, мен саған не жаздым…» деп Жарату¬шының үстінен шағым айтып, тіл тигізіп жататындығын да көріп, біліп жүрміз. Алайда, мұның белгілі бір дәрежедегі Алла тағаланың сынағы екенін ұғына бермейміз.

Әрбір сәтсіздікті Ұлы Жаратушының сынағы деп қабылдап, оған сабырмен, төзіммен қарауымыз керек. Қиындықтар кездессе оған сабыр ету  – болашақта адамға келетін нығметтердің, жетістіктердің басы деп қабылдауымыз қажет. Қазақтың «Әрбір істің қайыры бар» деген сөздері осындайда еріксіз еске түседі.

Кешбэк (ағыл. Cashback – ақша қайтару) – бұл тауарды сатып алудан немесе қызметтер ақысын төлеуден түсетін бонустық пайыздар.

Кешбэк жүйесінде карта иесі (клиент) белгілі бір дүкеннен тауарды сатып алған жағдайда эмитент (банк) клиенттің шотына белгілі бір пайызды қайтарады. Ал сатушы банк арқылы тауарын сатқаны үшін эмитентке белгілі бір комиссия төлейді[1].

Кешбэктің үкімі төлем карталардың түрлеріне байланысты әрқалай болады:

1. Дебеттік карта – клиенттің банк шотындағы ақша сомасы шегінде төлемді немесе ақша аударымын жасауға мүмкіндік беретін төлем картасы[2].

Дебеттік картаны қолдануға көптеген ғалымдар мен пәтуа ұйымдары рұқсат берген[3]. Өйткені бұл картада өсім беру қарастырылмайды. Ислам Фиқһ Академиясының 139 (5/15) қарарында: «Дебеттік карталарды шығаруға әрі қолдануға рұқсат… Сондай-ақ карта иесіне шариғатта тыйым салынбаған қызмет көрсету немесе тауардың бағасын төмендету сияқты жеңілдіктерді пайдаланудың оқасы жоқ»[4], – делінген. Осы ретте төлем барысында клиенттің картасына қайтарылған кешбэкті қолдануға рұқсат етіледі.

2. Кредиттік карта – эмитент пен клиент арасында жасалған банктік қарыз шартының талаптарымен төлемдерді, ақша аударымдарды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін төлем картасы[5]. Кейбір эмитенттер клиентке қарызды пайызбен немесе пайызсыз беруі мүмкін. Пайызсыз берген жағдайдың өзінде қарызды уақытынан кешіктірсе, айыппұл белгіленеді.

Кредиттік карталарды қолдануға байланысты ғалымдардың арасында екі түрлі көзқарас бар:

1) Кредиттік карталарда өсім әрі оған алып баратын шарттар қамтылғандықтан бұл картаны қолдануға тыйым салынады[6]. Өйткені кредиттік картада эмитент пен клиент арасындағы байланыс қарыз ретінде қарастырылады. Егер кредиттік картаны қолдануға тыйым салынса, онда одан түскен кешбэкті де пайдалануға болмайды.

2) Эмитент қарызды пайызсыз береді. Бірақ қарызды өтеу уақытынан кешіктірсе, айыппұл белгілейді. Егер клиент қарызды пайызсыз алып, уақытылы төлеуге сенімді болса онда бұған қажеттілік жағдайда кейбір ғалымдар рұқсат берген[7]. Дегенмен одан түскен кешбэкті қайырымдылыққа жұмсайды дейді.

3. Бонустық карталар. Бонус жинақтауға мүмкіндік беретін арнайы карта. Сатушы өзі немесе кешбэк сервистерінің қызметін пайдалана отырып клиентті тарту мақсатында бонус карталарын ұсынады. Осы карта арқылы клиент балл, бонус жинап, сол дүкеннен зат алуына болады. Бұл картаны қолдануға төмендегі шарттар негізінде рұқсат етіледі:

– Төлем карталары шариғат талаптарына сай болуы; Кредит карталарын пайдаланып, ол үшін бонустар алуға болмайды.

• Бонусты шариғатта тыйым салынбаған нәрсеге жұмсауы;
• Бонустың есесіне клиенттен комиссия алынбауы;
• Бонусты сый ретінде беруі;
• Бонус себепті тауарды қымбатқа сатпауы тиіс[8].

Дисконттық (жеңілдік) карта – бұл сауда орталықтары, туристік фирмалар т.б. жеңілдіктерді ұсынатын карта. Бұл карта ақылы және тегін болуы мүмкін. Ислам Фиқһ Академиясының №138 қарарында: «Егер карта тегін берілсе, ондағы берілетін сыйлықтарды, жеңілдіктерді пайдаланудың оқасы жоқ. Бірақ сатушы жеңілдік бергені себепті тауарды қымбат сатпауы тиіс. Егер дисконт картаны сатса әрі бағасы негізі құнынан жоғары болса немесе жыл сайын төлеп тұратын төлемі болса, онда пайдалануға тыйым салынады. Өйткені бұл құмар болып саналады»[9], – делінген.

ШЕШІМ:

1. Дебеттік картаны қолдануға әрі ол арқылы түскен кешбэкті қолдануға рұқсат.
2. Кредиттік картаны және одан түсетін кэшбэкті қолдануға тыйым салынады. Тек аса қажеттілік жағдайда қарызды пайызсыз алып, уақытында төлеуге сенімді болса ғана қолдануға рұқсат. Алайда одан түскен кешбэкті қайырымдылыққа жұмсауы керек.
3. Бонустық картадан түскен сыйақыны төмендегі шарттар негізінде пайдалануға болады:

• Төлем карталары шариғат талаптарына сай болуы;
• Берілген бонус шариғатта тыйым салынбаған нәрсеге жұмсауы;
• Бонустың есесіне клиенттен комиссия алынбауы;
• Бонусты сый ретінде беруі;
• Бонус себепті тауарды қымбатқа сатпауы тиіс.

4. Дисконттық карта тегін берілсе, оны пайдаланудың оқасы жоқ.

ҚМДБ Ғұламалар кеңесі

[1] https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%88%D0%B1%D1%8D%D0%BA. Уаһбату әз-Зухайли, «Битақату әл-итиман: 10-бет.

[2] Әл-Мәғаир аш-шарғия, 125-бет.

[3] «AAOIFI», «Мысырдың пәтуа комитеті», «Қатардың уақф және дін істер министрлігі», т.б. Мухаммад Тәқи әл-Усмани, Уаһбату әз-Зухайли, т.б.

[4] Ислам Фиқһ Академиясының қарарлары: 444-бет. Әл-Мәғаир аш-шарғия, 132-136 беттер. Мухаммад Тәқи әл-Усмани, Фиқһу әл-Буйуғ: 1/453-454.

[5] Әл-Мәғаир аш-шарғия, 144-бет.

[6] Ислам Фиқһ Академиясының №108, 2/12 қарары. Иордания пәтуа комитеті, «AAOIFI», «Қатардың уақф және дін істер министірлігі», т.б.

[7] Әл-қарарат уә әл-фатауа әл- маджлис әл-урубба лил ифта уә әл-бухус: 209-бет.

[8] https://aliftaa.jo/Question.aspx?QuestionId=2966.

[9] Ислам Фиқһ Академиясының №138 қарары. https://www.aliftaa.jo/Question2.aspx?QuestionId=3160.