Қандай да бір істің орындалуында ниеттің орны ерекше. Адамның өз қалауымен жасаған жақсы-жаман әрбір ісі түпкі ниетіне байланысты. Ниет – адам әрекетінің нақтылы мақсатын білдіреді. Ниетсіз, себепсіз алға мақсат қойылмайды. Ал ниеттің орныққан жері жүрек. Алла Елшісі:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم : إِنَّ اللَّهَ لاَ يَنْظُرُ إِلَى صُوَرِكُمْ وَأَمْوَالِكُمْ وَلَكِنْ يَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُمْ وَأَعْمَالِكُمْ.

«Шын мәнінде Алла сендердің келбеттеріңе, байлықтарыңа қарамайды, Алла сендердің жүректеріңе, атқарған амалдарыңа қарайды»^[1] деген. Яғни, бұл хадистегі жүрек деген сөздің астарында ниет жатқаны меңзелуде.                  

Сахаба Әбу Хурайра: «Жүрек – патша. Ағзалар оның әскері. Егер патша жақсы болса, әскері де жақсы болады. Ал егер патша нашар болса, әскері де нашар болады» деп, барлық мәселенің дұрыс бағытта болуы тікелей ниетке байланысты екенін ескерткен. Дана халқымызда: «Жақсы ниет – жарым ырыс», «Адал ниет аздырмайды, арамдық бойды жаздырмайды», «Адамның құлқы түзелмей, құлпы түзелмейді», «Пейілі жаман пәлеге жолығады, бітпейтін жалаға жолығады» деп ниетке байланысты айтылған мақал-мәтелдер көп.

Ниет ғибадатта шарт, яғни парыз ретінде маңызды. Кейбір жерлерде сүннет ретінде жүреді. Бұдан шығатын қорытынды: ниетсіз ешбір іс болмайды. 

Ниет етпей ұстаған ораза арнайы мақсат етіліп ұсталған ораза ғибадатына жатпайды. Жай бір әдетке айналған амал болып қалады. Алайда Алла разылығы үшін ниет етілген әдеттер ғибадатқа айналатынын білген жөн.

Алла Елшісі (с.ғ.с.):

إنَّما الأَعمالُ بالنِّيَّات، وإِنَّمَا لِكُلِّ امرئٍ مَا نَوَى …

«Амалдардың қабыл болуы әрі сауапты болуы ниетке байланысты. Кімде-кім неге ниет етсе, оның қарымтасын алады»^[2] деген. Бұл хадис Құраннан кейінгі сенімді кітап саналған Бухари жинаған хадистердің ең алғашқысы. Яғни хадис жинағын осы хадиспен бастаған. Демек әр іс, әр амал ниетке байланысты.

Мәселен, сергу ниетімен дәрет алып құлшылық жасаса, ниеті қабыл болып саналмайды. Сол секілді екі кісінің бірі ыстықтан сақтанып салқындап алу үшін мешітке кірсе, енді бірі бірінші барып азан тыңдап сауап алуға келсе, екеуі де ниетіне қарай қарымтасын алады. Бірі ниетіне қарай сергісе, екіншісі азан тыңдау үшін бірінші барғандықтан хадисте баяндалғандай түйе бергендей сауап алып қайтады.

Алла Тағала Құранда:

فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا

«…..Кімде кім раббысымен қауышуды үміт етіп, қаласа, игі істер істесін һәм Раббысына жасаған құлшылығында Оған ешкімді (және еш нәрсені) серік етіп қоспасын»^[3],  – дейді.

Ниет тек Алланың разылығы үшін болуы қажет. Игі іс істеуде ең бастысы жақсы ниетте болу қажеттігі жайлы мына хадисте айтылған:

«Бір кісі: «Мен міндетті түрде садақа беремін» деп садақасын алып шығып, оны (білмей) ұрының қолына ұстатады (яғни, Алладан басқа ешкім білмей-ақ қойсын деген ниетпен түн жарымда байқаусыздан, қателесіп садақасын ұрыға беріп қояды). Таңертең (адамдар арасында): «Ұрыға садақа беріпті», деген әңгіме желдей еседі. Сонда ол кісі: «О, Алла, мадақ Саған тән! Барлық жағдайда өзіңе шүкір! Мен міндетті түрде (мұнан да артық етіп) садақа беремін», – деп (бар ниет-ықыласпен) садақасын (келесі түні жасырын түрде тағы да) алып шығады да, оны жезөкшенің қолына ұстатады. Таңертең (адамдар): «Түнде біреу жезөкшеге садақа беріпті», – деп әңгіме қылады. Сонда ол: «О, Алла, мадақ Саған тән! (Мен садақаны жезөкшеге беріппін), бұйыртса  міндетті түрде (тағы) садақа беремін», – деп садақасын алып шығып (келесі түнде) бай кісінің қолына ұстатады. Күндегідей таңертең (адамдар): «Бай адамға садақа беріпті», – деген әңгімені гу ете түседі. (Мұны естіген) ол: «О, Алла, мадақ Саған тән! Мен садақамды ұрыға, жезөкшеге және бай адамға беріппін», – дейді. Сонда оған (біреу) келіп: «Ұрыға берген садақаң, мүмкін оны ұрлық істемеуден қайтарар, жезөкшеге бергенің, мүмкін оны зинадан (жеңіл жүрістен) қайтарар, ал бай адамға бергенің, мүмкін ол ғибрат алып, Алланың берген байлығынан Алла жолында жұмсайтын болар», – деп айтты»^[4], – делінген.

Сондықтан, мұсылман адамның шынайы ниетпен жасаған әрбір жақсы амалы сауапқа кенеледі және қайтарымы Алладан болады. Алла Тағала Құран Кәрімде:

وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ

«Жақсылыққа не жұмсасаңдар да Алла ол игіліктеріңді (өте жақсы) біледі»^[5] деп баяндаған.

Сондықтан исламда ниеттің алатын орны бөлек. Жаман ниет үшін күнә арқаласаң, жақсы ниет үшін сауап аласың. Сауап алу үшін ниетің таза болу керек. Амал іске аспай қалса да таза ниет жақсылыққа апарады. Яғни жақсы бір іске ниет етіп, ісің іске аспай қалса да сауап аласың.

Ислам ғұламаларының айтуынша, амалдан бұрын ниет етуді үйренген абзал! Ниетке қарай кішкентай амал үлкен амалға айналады, үлкен амал кішкентай амалға айналады. Ниеті дұрыс болғанға Алла сауап береді.

Мәселен, адамға өмірінде бір рет қажылыққа бару парыз. Алайда ол «өзгелер мені қажы деп айтсын» деген ниетпен барса, қажылық парызы мойнынан түсуі мүмкін. Бірақ сауабынан қағылады. Егер қажылық барысында сауда жасап келейін деген ниетпен шықса, алайда қажылық жасау ниеті басым болса, қажылық сауабын алады. Егер керісінше сауда жасап қайту ниеті басым болса, қажылық сауабын ала алмайды. Тек парызды орындаған болып есептеледі.

Дәл сол секілді парыз болған оразаны ұстау арқылы ауруынан жазылайын деген ниет болса, сауабы болмайды. Тек парыз болған ораза мойнынан түседі.

Намаз оқу да әрбір исі мұсылманның басты парызы. Парыз болған намазды Алланың алдындағы негізгі міндет деп санамай, оны денсаулыққа пайдалы денешынықтыру ниетінде оқыса, намазы дұрыс болмайды, тек денешынықтыру жасаған болады.

Исламдағы әмір етілген міндеттерді дүние үшін істесе, дұрыс әрі қабыл болмайды. Ол дүние үшін жасалған болып саналады. Керісінше дүние ісі ақыреті үшін жасалса ғибадат болып есептеледі.

Алла Елшісі (с.ғ.с.):

إنّ اللهَ تَعَالَى يُعْطِى الدُّنيا عَلَى نِيةِ الْآخِرَةِ وَأَبى أَنْ يُعْطِى الْآخِرَةَ عَلَى نِيةِ الدُّنيا

«Алла ниеті ақырет үшін болғанға дүниені де береді. Ал ниеті дүние үшін ғана болғанға ақыреттегі сауапты бермейді»^[6] десе, тағы бір хадисте:

نيةُ الْمُؤْمِنِ خَيْرٌ مِنْ عَمَلِهِ إِنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ لَيُعْطِي الْعَبْدَ عَلَى نِيَتِهِ مَا لَا يُعْطِيهِ عَلَى عَمَلِهِ وَذَلِكَ أَنَّ النِّيةَ لَا رِيَاء فِيها وَالْعَمَلُ يُخالِطُهُ الرِّياء 

«Мүминнің ниеті амалынан жақсы. Алла құлының амалына қарап бермегенді ниетіне қарай береді. Өйткені ниетте рия болмайды. Керісінше амалға рия араласып кетеді»^[7] деген.

 Кейбір ғұламалар: «Мұсылманның иманы мен ізгі амалдарының тұрақты ниетте болуы, ол үшін өмірінде жасаған амалдардан да жақсы» деген.

Алла Елшісі (с.ғ.с.):

يُجَاءُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِصُحُفٍ مَكْتُوبَةٍ ، فَتُنْصَبُ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فِي صُحُفٍ مُخَتَّمَةٍ ، فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ : » أَلْقُوا هَذَا ، وَاقْبَلُوا هَذَا » ، فَتَقُولُ الْمَلائِكَةُ : وَعِزَّتِكَ يَا رَبِّ ، مَا رَأَيْنَا إِلا خَيْرًا  فَيَقُولُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى : » إِنَّ عَمَلَهُ كَانَ لِغَيْرِ وَجْهِي ، وَلا أَقْبَلُ مِنَ الْعَمَلِ الْيَوْمَ إِلا مَا أُرِيدَ بِهِ وَجْهِي

«Алла Тағала қиямет күні сақтаушы періштелеріне: «Бәленше деген құлымның амал дәптеріне мынаны мынаны жаз деп бұйырады. Періштелер: Уа, Раббым, бұл құлдың ондай бір нәрсесін сақтамадық. Дәптерімізде ондай нәрсе жоқ дегенде, Алла Тағала: «Құлым бұл нәрселерді мүмкіншілігі болса істеуді ниетіне алған еді»,^[8] – деп айтады.

Сондықтан ниет адамды небір жақсылыққа жетелейді. Тіпті бұл дүние мен қатар о дүниеде нәтижесін көреді. Ғалымдарда мынандай сөз бар:

السُّبْقُ بِالْهِمَمِ لَا بِالْقَدَمِ

«Жақсылықта алға шығу аяқпен емес, ниетпен болады».

Алла Елшісі (с.ғ.с.)  бір жорығында:

عَنْ أَنَسٍ , أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ:لَقَدْ تَرَكْتُمْ بِالْمَدِينَةِ أَقْوَامًا مَا سِرْتُمْ مَسِيرًا وَلاَ أَنْفَقْتُمْ مِنْ نَفَقَةٍ وَلاَ قَطَعْتُمْ مِنْ وَادٍ إِلاَّ وَهُمْ مَعَكُمْ فِيهِ قَالُوا : يَا رَسُولَ اللَّهِ وَكَيْفَ يَكُونُونَ مَعَنَا وَهُمْ بِالْمَدِينَةِ فَقَالَ حَبَسَهُمُ الْعُذْرُ.

«Сендер Мәдинада бір қауымды тастап кетіп бара жатырсыңдар, сендер қанша жер жүріп, артта қалдырсаңдар да, қанша садақа берсеңдер де олар сендермен бірге». Сахабалар: «Уа, Алланың Елшісі! Қалайша олар  бізбен бірге бола алады, олар Мәдинада емес пе?» деді. Пайғамбарымыз: «Олар үзір (себеп) болғандықтан шыға алмады» деді^[9].

Хадисте айтылғандай, Пайғамбарымызбен бірге жорыққа шығуды қалаған кейбір мұсылмандар үзір (себеп) болғандықтан шыға алмай қалған. Дегенмен мұсылмандармен бірге болуды ниет еткендіктен солардың амалындай сауап жазылады.

Данышпандардың бірі: «Сырттай ұсақ көрінетін қаншама амал бар, бірақ ниет оны үлкейтеді. Көрінісі үлкен болған қанша амал бар, оны ниеті кішірейтеді» деген.

Ықылас болмаған барлық істің ешбір мәні жоқ. Ниетінде тек Алланың разылығын алуды көздесе, әрбір әрекетінен сауапқа ие болады. Ықылас жоқ болған амалдар ешбір пайда әкелмейді. Адамның әрбір істеген істерінің қандай ниетте болғаны сұралады.

Амалдағы ниеттің орны жайында тарих кітаптарында мынандай керемет оқиға бар. Бірде бір топ ұры үлкен керуен жайында естіп, сол керуенді тонауға жолға шығады. Зымиян мақсаттарына жетіп, күн батып уағдаласқан жерлеріне бара алмай қалады, ақыры сол маңдағы бір үйлердің бірінде түнемекші болады.  Шеткі бір үйдің есігін қағып, өздерін Алла жолында дін жайып жүрген адамдар ретінде таныстырады. Мұны естіген үй иесі қуана қарсы алып, бөлек бөлме дайындатқызып, ас әкеліп, асты-үстіне түсіп, қызмет жасайды. Сол үйдің туғанынан бір мешел баласы болады. Ертеңіне ұрылар кеткеннен кейін үйдің иесі әйеліне: «Бұл Алла жолында жүрген ізгі жандар дәреттерінен қалған суларын баламыздың денесіне жағып сипашы мүмкін олардың берекетімен Алла шипасын берер» деді. Әйелі айтқанын бұлжытпай орындайды. Кешке ұрылар бұрынғы әрекеттерін жасап, жұрттың көзінен таса болу үшін әлгі үйге қайтып келеді. Үйге қайтып келген олар өз көздеріне өздері сенбей біраз тұрып қалады. Кеше ғана төсекке таңылып жүре алмай жатқан баланың бүгін өз аяғымен жүргенін көреді. Олар үйдің қожайынына: «Кеше ғана балаңыз мешел еді, бүгін қалайша жүріп кетті» деп, таң қалысты. Үйдің иесі: «Иә, сіздердің шарапаттарыңыздан осылай болды дәрет алған суларыңыздың қалдығын алып, балама сүртіп едім, Алланың құдіретімен, сіздердің берекелеріңізбен жазылып кетті, сіздер Алланың жолында жүрген, сүйікті құлдары емессіздер ме?!» деді. Әлгі адамның шынайы ниетіне тәнті болғаны соншалық, көздеріне жас келіп жылап жібереді, жылап тұрып былай деп айтады: «Біз сен ойлағандай дін жаюшы Алланың сүйікті құлы емеспіз, біз анығында кісі өлтіріп, жол торыған қарақшылар едік. Алла балаңды сенің шынайы ниетің үшін ауруынан жазды», деген екен.

Соңында барлығы тәубесіне келіп, алған заттарын иелеріне қайтарып, үйдің иесіне өздерін таныстырғандай әлемнің әр тарапына Алланың дінін жаюға кетеді^[10].

Алла Тағала баршамызды ниет, ықыласымыз тек Алланың разылығы үшін жасаған құлдарынан болуымызды нәсіп етсін!

Баховатдин Нуритдинов, Қожа Ахмет Яссауи атындағы халықаралық қазақ түрік университеті теология факультетінің оқытушысы, теолог-дінтанушы

---

[1] Муслим хадистер жинағы.

[2] Бұхари, Муслим хадистер жинағы.

[3] «Кәһф» сүресі, 110-аят.

[4] Муслим, Бұхари хадистер жинағы.

[5] «Бақара» сүресі, 273-аят.

[6] Ибн Мубарактан жеткен хадис.

[7] Дәйләмидің хадистер жинағы.

[8] Қуртуби тәпсірінде келген.

[9] Ахмад хадистер жинағы.

[10] http://www.okaz.com.sa/new/mobile/20140219/Con20140219678524.htm

Құран Кәрім – ақырзаман пайғамбары Мұхаммедке ﷺ түскен кітап. Ислам дінінің негізі Құран мен Пайғамбардың ﷺ сүннетінен тұрады. Құран Кәрім Алла Тағала тарапынан Жебірейіл періште арқылы уахи етіліп, Мұхаммед пайғамбарға ﷺ жиырма үш жылда нәзіл болды.

Алла Тағала Жүніс сүресінің 57-аятында: «Уа, адамдар! Сендерге Раббыларың тарапынан бір үгіт, жүректерге шипа және иман келтіргендер үшін тура жол бастаушы әрі рахым (ретінде Құран) түсті», – деген. Ал Исра сүресінің 9-аятында: «Расында осы Құран ең тура жолға бастайды», – деген.

Құранның ерекшеліктері:

1. Құранның  ешбір кітапқа ұқсамауы;

Адамзат тарихында құранға  ұқсаған бірде-бір кітап жоқ. Исламды және оның негізгі қайнар көзі Құранды жоққа шығару үшін талай ғасырлар бойы ислам жаулары соның ішінде шығыстанушылар Құранның тілін араб тілін оның мазмұнын зерттесе де Құранға ұқсаған кітап жазып шыға алмаған. Арабтардың көркем өнер сөзінің шарықтау шегіне жеткен заманда Құран түскен. Құран аяттары арқылы Алла Тағала сол кездегі арабтарға Құранға ұқсаған бір кітап жазуды талап етеді, шешендік өнердің жілігін шаққан майталман ақындардың аузына құм құйылып, дәрменсіздік танытады. Ол жайында Алла Тағала қасиетті Құранда:

قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْأِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيراً

(Уа, Мұхаммад!) «Ант етемін! Егер күллі адамзат пен жындар дәл осы Құран сияқты бір кітап жазу үшін жиналса, тіпті сол мақсатта бір-біріне жан-жақты қолдау көрсетіп, күш біріктірсе де, бәрібір, дәл сондай кітап жаза алмайды», деп айт.^[1]

Олардың жағдайын жақсы білуші Алла оларға он сүре жазуын талап етеді, алайда мұның өзін жаза алмайды.

  أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ    وَادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ

Оларға: «Егер осы сөздерің рас, барлықтарың шыншыл болсаңдар, қане, сендер де ойдан осыған ұқсаған он сүре құрап көріңдер. Алладан басқа жәрдемге шақыра алатындарыңның бәрін шақырыңдар».^[2]

Ең соңында Құран сүрелеріне ұқсаған бір сүре болсын жазуды талап етеді, алайда олардың бұған шамасы келмейді. Құранда Алла Тағала:

      وَإِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُوا    بِسُورَةٍ مِّنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ   صَادِقِينَ

«Егер құлымызға түсірген Құранның ақиқаттығына шәк келтірсеңдер, кәне соған ұқсас бір ғана сүрені ойдан шығарып көріңдерші, сондай-ақ егер (Мұхаммед оны өз ойынан шығарған деген) сөздерің рас болса, (онда сол бір ғана сүрені ойдан шығару үшін) Алладан басқа өздерің сенетін бүкіл медеткерлеріңді (шайырлар мен пұттарыңды) жәрдемге шақырыңдар»^[3].

• Құран қателіктен ада

Адам ғылым-білімде қарыштап алға жылжыса да қателікке бой алдыруы заңдылық. Егер Құран адамзат тарапынан жазылған болса, талай қателер, келіспеушіліктер, сәйкессіздіктер табар едік. Бұл жайында Алла Тағала Құран кәрімде:

أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ ۚ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَافًا كَثِ

«Олар Құранға терең ой жүгіртіп, оны лайықты түрде түсінуге тырыспай ма?! Егер ол Алладан басқа біреуден келгенде, онда олар міндетті түрде оның ішінде талай қайшылықтар табар еді»^[4].

Құран Кәрім адамзатқа осыдан 14 ғасыр бұрын ғылым-білім дамымаған надандық заманында түссе де, заманауи ғылымға қайшы бір сүре, тіпті бір аят та кездестіре аламаймыз. Бұл Құранның Алладан екенінің дәлелі.

• Құранның қияметке дейін сақталуына Алла өзі кепіл

Алла Тағала қасиетті Құран кәрімде бұл турасында былай дейді;

إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ

«Шүбәсіз, бұл зікірді (Құранды) біз түсірдік және оның сақтаушысы да Өзіміз»^[5].

  Ғасырлар бойы Құранның әрбір сөзін, әріпін өзгертпестен мыңдаған адам бір-біріне жаттап қалдыру арқылы жеткізіп отырған. Құран қағаз бетінде ғана емес, адамдардың жүректерінде сақталу арқылы жеткен. Алла бұл кітапқа өзім сақтаймын деп кепіл болуы – Құранға деген ерекше құрмет. Басқа ешбір киелі кітап мұндай шарапатқа ие болмаған.

• Құраннан еш нәрсе қалыс қалмаған

Құран Алланың адамзатқа түсірген соңғы кітабы. Бұл илаһи кітапта адамға қажетті нәрсенің бәрі бар. Ақида негіздері, шариғи үкімдер мен дәлелдерден бастап мұсылман жасауы тиіс әдептерге дейін баян етілген.

• Құрандағы ғылыми жаңалықтар

Құран Кәрімнің кейінгі ғасырларда ғана ашылып жатқан көптеген ғылыми жетістіктерді осыдан он төрт ғасыр бұрын айтып кетуі көптеген батыс, шығыс ғалымдарын таңғалдырып, Исламға бас идірген. Міне, бұл – Құранның авторы Мұхаммед ﷺ емес, Құранның Алла тарапынан жіберілгендігінің дәлелі. Мысал ретінде бірнеше аят:

• Өсімдіктер де аналық-аталыққа бөлінеді

Өсімдіктердегі аналық-аталық ұрықтарының ғылыми тұрғыдан соңғы ғасырларда ғана зерттелген. Ал, Құран мұны он төрт ғасыр бұрын былай деп көрсеткен:

«Жерден өсіп-өнетін барлық өсімдіктерді, өздеріңді және сендердің т.б. білмейтін нәрселеріңді жұп-жұп қылып жаратқан Алла қандай пәк»^[6].

•  Аспан әлемі үнемі кеңеюде

Ең жақын бес-алты галактикадан басқа барлық галактикалар бізден өз қашықтықтарына сай жылдамдықпен тоқтамастан ұзақтап жатқанын 1922 жылы астроном Хабл (HubbIe) зерттеп тапқан болатын. Оның айтуына қарағанда, жарық жылдамдығымен есептегенде, бізден миллион жылдай қашықтықта орналасқан бір жұлдыз бізден жылына 168 км жылдамдықпен, екі миллион жыл ұзақтағы жұлдыз екі есе жылдамдықпен, үш миллион жыл ұзақтықтағы үш есе жылдамдықпен тоқтамастан алыстауда.

Иә, 1922 жылы ғана зерттеп білінген «Bigbang» Үлкен жарылыс» заңын Құран осыдан 1400 жыл бұрын, яғни астрономия ғылымының дамымаған, телескоп сияқты құралдардан мақұрым ғасырда «Аспанды құдіретімізбен біз жараттық және оларды үнемі кеңейтудеміз»^[7], – деп анық айтып кетуі күмәнсіз толғанған ақыл иесін Құранға бас идірері сөзсіз.

•  Жер – домалақ.

Құранның:  «Түнді күндіздің үстіне, күндізді түннің үстіне орайды»^[8],   – деген аяты жердің шар тәріздес екендігін меңзейді. Араб тілінде «такуир» сөзі домалақ нәрсенің сыртына бір нәрсені орау, байлау деген мағынаны білдіреді. «Назиғат» сүресінің 30-аяты жер пішінінің аздап сопақтау екендігін: «Содан кейін жерді түйе құсының жұмыртқасы пішініне келтірді»^[9] , – деп айқын білдіреді.

•  Жердің айналу бағыты

«Тауларды көріп, оларды тапжылмай тұр деп ойлап қаласың. Ал, олар болса, бұлттардың көшкені тәрізді жылжуда»^[10]. Алла Тағаланың адамдар ақиқат аясында өмір сүру үшін шырақ етіп түсірген қасиетті Құранның бұл аятында Жердің тек айналуы ғана емес, сонымен қатар оның айналу бағыты да айтылып кеткен. Қазіргі заман ғылымы қол жеткізген жаңалықтардың бірі – 35 004 000 м биіктіктегі негізгі бұлт жиындарының қозғалыс бағыты әрқашан батыстан шығысқа қарай болатыны. Ауа райын болжау үшін көбінесе батыстағы жағдайға назар аударылуының себебі де осыдан.

•  Теңіздердің бір біріне араласпауы

Зерттеушілердің теңіз суының ерекше қасиетіне байланысты соңғы ғасырда ашқан жаңалықтарының бірі Құранның «Рахман» сүресінде былайша баяндалады:

«Алла Тағала екі теңізді ағызды, олар бір-бірімен қабысады, бірақ араларында перде болғандықтан бір-бірімен араласпайды»^[11].

•  Адам баласының дүниеге келуі

Құранның көптеген аяттарында адам баласының дүниеге қалай келетіні, Алланың құдіретімен ана құрсағында жатып қандай даму кезеңдерінен өтетіні туралы жиі-жиі сыр шертіледі. Мысалы, «Мүминун» сүресінде: «Расында, біз адамды нағыз (сүзілген) балшықтан жараттық. Сосын оны шәуеттің бір тамшысы күйінде мықты жерге (жатырға) орналастырдық. Сосын ол тамшыны алақаға (жабысқақ ұрықтанған клеткаға) сосын, оны мудғаға (бір тістем ет көрінісіндегі жаратылысқа) сосын мудғаны сүйектерге айналдырдық, сосын сүйектерді етпен қаптадық, сосын, оны басқа бір жаратылыс жасадық. Алла ең керемет Жаратушы»,  – делінеді. Осы сияқты мұғжизаға толы аяттар Құранда көптеп кездеседі.^[12]

• Құран мен пайғамбар ﷺ хадисінің тілдік тұрғыда айырмашылығы;

Араб тілін бастапқы деңгейде игерген адам Құран аяттары мен хадисті оқығанда екеуінің арасын еркін айыра алады, өйткені Құранның жазылу тәсілі хадистен мүлдем өзгеше.

Құранның құпия сырларына  сандық тұрғыдағы кереметін де айтып кетуге болады. Жаратқан Алла Тағаланың құдіретін танып, тура жолдан адаспай, ақиқатты мойындауға медет болары сөзсіз. Оның дәлелі төменгі мәліметтер бола алады.

1. Құранда «еркек» сөзі 24 рет, «әйел» сөзі де 24 рет айтылған;
2. Құранда «дүние» сөзі 115 рет, «ақырет» сөзі де 115 рет айтылған;
3. «Періштелер» сөзі 88 мәрте, «шайтандар» сөзі 88 мәрте айтылған;
4. «Өмір» сөзі 145 рет, «өлім» сөзі де дәл солай 145 рет;
5. «Пайда» сөзі 50 рет, «зиян» сөзі 50 рет;
6. «Адамдар» сөзі 368 рет, «Пайғамбарлар» сөзі 368 рет;
7. «Ібіліс» сөзі 11 рет, «Ібілістен Аллаға сыйыну» сөзі де 11 рет;
8. «Қайғы-қасірет» сөзі 75 мәрте, «шүкір» сөзі де 75 мәрте;
9. «Садақа ету» сөзі 73 рет, «Ризалық» сөзі де 73 рет;
10. «Адасқандар» сөзі 17 рет, «Өлілер» сөзі 17 рет;
11. «Алтын» сөзі 8 рет, «молшылық» сөзі 8 рет;
12. «Сиқыр» сөзі 60 мәрте, «фитна» сөзі 60 мәрте;
13. «Зекет» сөзі 32 рет, «береке» сөзі де 32 рет;
14. «Ақыл» сөзі 49 рет, «ұйқы» сөзі де 49 рет;
15. «Қиындық» сөзі 114 рет, «сабыр» сөзі де 114 рет;
16. «ар-Расул» сөзі (яғни, Мұхаммед пайғамбар) 4 рет, «шариғат» сөзі 4 рет айтылған.

Расында Құран Кәрім туралы күні-түні ұзақ әңгімелеуге болады. Оның ғажайыптары да ақырет күніне дейін таусылмайды.

Алла Тағала бізді Құран Кәрім мен Пайғамбардың ﷺ салып кеткен сүннетіне амал ететін сүйікті құлдарынан болуды жазсын! Құранды Қиямет күні бізге дәлел әрі шапағатшы етсін. Пайғамбардың ﷺ шапағатынан да құр қалдырмасын! Әмин!

---

[1] «Исра» сүресі, 88-аят.

[2] «Һуд» сүресі, 13-аят.

[3] «Бақара» сүресі, 13-аят.

[4] «Нисә» сүресі, 82-аят.

[5] «Хижр» сүресі, 9-аят.

[6] «Яси»н суресі, 36-аят.

[7] «Зарият» сүресі, 47-аят.

[8] «Зүмәр» сүресі, 5-аят.

[9] «Назиғат» сүресі.

[10] «Нәміл» сүресі, 88-аят.

[11] «Рахман» сүресі, 19-20 аяттар.

[12] http://muslim.kz/kk/article/899-quran-jane-gylym.html

Баховатдин Нуритдинов, Қожа Ахмет Яссауи атындағы халықаралық қазақ түрік университеті теология факультетінің оқытушысы, теолог-дінтанушы

Алланың сүйікті елшісі Мұхаммед (с.ғ.с) жанұясына ерекше мейірімді еді, әйелдеріне ерекше құрмет көрсетіп, оларға сөздерінің маржанын арнайтын. Өзінің үмметіне айтқан өситетінде: «Сендердің жақсыларың жанұясына жақсы қарағандарың, мен сендердің ішінде жанұясына ең жақсы қарайтын адаммын»[1], деген.

Осы өсиетті өмірінде орындай іс жүзінде орындай білді. Жанұясымен ерекше қарым-қатынасының көрінісі – олармен тату-тәтті өмір сүретін, оларған барлық жылы сөздерін арнайтын, әзілдейтін, ерекше талғаммен еркелететін, қиналғанда демеу болатын. Соның бір мысалы Айша анамыздың атын толық айтпай, «Айш» деп қысқартып айтатын, қызыл реңіне тәнті болып, «Қызғылтым» деп еркелететін, әкесіне деген құрметін паш ету үшін «Әбу Бәкірдің қызы» деп, құрмет қылатын.

         Пайғамбар (с.ғ.с) үй жұмысында әйелдеріне  жәрдемдесетін, Айша анамыздан жеткен хабарда Пайғамбар үйде не істеуші еді?, деген сауалға: «Жанұясына жәрдемдесетін, намаз уақыты кірген кезде дәрет алып намазға шығатын»[2], деп жауап берген. Басқа бір хадисте: «Өз киімін өзі жамайтын, аяқ-киімін жөндейтін, ер адамдар үйлерінде жасауы тиіс істі пайғамбар да жасайтын»[3]. Ол өзінің хадисінде: «Сауап тұрғысынан ұлы амалдардың бірі – жанұяға жұмсалған қаражат»[4],  деген.

         Пайғамбар (с.ғ.с) әйеліне сезімен білдіруді арланбайтын. Сахаба Амр ибн әл-Ас Алла Елшісінен (с.ғ.с): «Ең жақсы көретін адамыңыз кім?» – деп сұрағанда: «Айша», – деп жауап беріпті.Пайғамбарымыз (с.ғ.с) бір күні Айшаға Умму Зарр туралы хикаяны баяндап, сөзінің соңын: «Умму Зарр Әбу Зарр үшін қандай болса, сол секілді сен де маған сондайсың», – деп аяқтайды. Күйеуінің бұл сөзіне орай өзінің де терең махаббатын білдірген ол: «Сен мен үшін Әбу Зарр Умму Заррға қымбат болғаннан да қымбатсың», – дейді. Бұл – «сіз мені жақсы көргеннен де қатты жақсы көремін» дегені.

         Алла Елшісі (с.ғ.с) сапарға шыққанда жарларын (жеребе бойынша) өзімен бірге алып жүретін әдеті бар еді. Айша анамызбен бірге сапарға шыққанда онымен әзілдесіп, тіпті жүгіріп жарысып, бірде Айша бірде пайғамбарымызды (с.ғ.с) енді бірде пайғамбарымыз (с.ғ.с.)  озғаны жайында сира кітаптарында деректер бар. Сафия анамызға тізесін қойып түйеге мінгізетін, өмірден озған сүйікті жұбайы Хадиша анамыздың құрбыларына қой сойып, сый жасайтын, жалпы кез-келген әйеліне пайғамбар ерекше құрмет жасайтын.

         Пайғамбарымыздың (с.ғ.с) жаұядағы ерекше қасиеттерінің бірі – әйелдерінің  қате-кемшіліктерін көркем түрде түзеуі.  Бірде Айша анамыз пайғамбарды (с.ғ.с) қызғанып, оның басқа әйелі беріп жіберген тамақ салынған ыдысты сындырып қояды. Бұған куә болғандар мұсылмандардың анасынан мұндай қылықты күтпеген еді. Сол мезетте Расулалла (с.ғ.с) жанындағыларға бар болғаны: «Мұсылмандардың анасын қызғаныш билеп алды», – деп оқиғаны жылы жауып, мәселені көркем түрде жақсылыққа қарай ауыстырып қойды. Өзін ұстай алды әрі әйелін ұстамдылыққа тәрбиелей білді. Кекшілдік емес, кеңшілік жасады.

         Міне, пайғамбарымыз (с.ғ.с) жанұясымен осылай болған.

---

[1] Тирмизи хадистер жинағы

[2] Муслим хадистер жинағы

[3] Ахмад хадистер жинағы

[4] Муслим хадистер жинағы