Уәдеде тұру ол адамгершіліктің белгісі. Уәде дегеніміз келіскен ортақ шешімнен таймай, оны бұзбауды айтамыз. Бұл әлемге келместен алдын Алла тағала Адам атамыздың ұрпақтарының жандарын болмысқа шығарып, оларға ақыл беріп, кейін: «Сендердің құдайларын мен емеспін бе?» деп, сонда барлықтарымыз: «Иа, сіз біздің Раббымызсыз(құдай,тәңір,жаратушы)деп, Алла тағалаға ақтық сөзімізді айтып, оған ғана сиынып, одан ғана жәрдем сұраймыз деп, уәдемізді, сөзімізді бергенбіз. Бұл уәделескен сәтті дінімізде «ал мисақ» деп атайды. Бірде Каабатулланы айналып, тауаф жасап жүрген Омар(р.а) қара тасты қолына алып, дауыстап былай деген екен: Сен бір жәй ғана қара тассың, егер сені Пайғамбар(алаһи сәлам) сүймегенде, сені сүймеуші едік деп айтады. Бірге тауаф жасап жүрген Әли(р.а) олай деп айтпа, бұл қара тас жәй ғана тас емес, бәлкім бұл тастың ішінде жаратушы мен жаратылғандардың келісім шарты жазылған қасиетті, құрметті тас болар деді. Ал мисақ күні барлықтарымыз бір Аллаға ғана сиынып, оған серік қоспай, оған қарсы келмей өмір жасайтынымызға уәде бергенбіз. Сол уәдемізді періштелер жібек матаға жазып, осы тастың ішіне жасырған. Қиямет күні тас жарылып, ішінен сол келісім шартты алып шығып, бізге айғақ болады. Сонда Омар (р.а) ағынан жарылып: Әли болмаса, Омар құрып кетер еді, деп, Әлиге дән риза болады.
Адам баласында ұмыту деген бір кемшілігіміз бар, алайда Алла тағала пайғамбарларын жіберіп, кітаптарын түсіріп, біздердің есімізге әрдайым салып тұрады. Уәдеде тұру ол үлкен жауапкершілікті, ерлікті, табандылықты, күш жігерді талап етеді. Қазақта «Ердің екі сөйлегені өлгені» деп, уәде беру үлкен жауапкершілікті арқалау болған. Дінде де уәдеге тұрмаған адамды екіжүзді, қарабет деп, оған мунафиқ деп ат берген. Пайғамбарымыз алаһи саламның хадистерінде мунафиқтің төрт белгісі бар, олар: сөйлесе жалған айтады, аманатқа қиянат жасайды, уәдесінде тұрмайды, келісім шарт жасасса, тайып кетеді, деп анықтап берген. Уәдесінде тұрмауы, уәделескенде жалған уәде беруі жатады. Уәдесін ұмытып кетуі ол басқа. Құранда жалған айтудан, өтірік уәде беруден тиған аяттар баршылық. Тәуба сүресінің 119 аятында: «Уа, иман кетіргендер Алладан қорқындар да, шыншылдармен бірге болыңдар» деген. Пайғамбарымыздан(алайһи салам) қандай амалмен жаннатқа кіруге болады дегенде: «Шыншылдықпен, шындықты сөйлеген жақсы адам, жақсы болған иманды, ал иманды адам жаннатта деп жауап береді. Сұрақ қойған адам тозаққа түсіретін қандай амал, деп сұрағанда, пайғамбарымыз (алайһи салам): Жалған сөйлеу, жалғаншы күнәкәр, ал күнәкәр адам тозақта, деп жауап берген. Иа, сөз беріп, сол сөзден таймай, өзіне зиян болса да, сөзінде тұрған нағыз иманды адамның ісі. «Уәде алланың үйі» деген сөз, уәде беріп жатқанда адам Алла тағаланы ортаға қойып, сөз байласады. Пайғамбарымыздың(алайһи салам) хадисінде: «Аманатқа қиянат жасағанның иманы жоқ, уәдесінде тұрмағанның діні жоқ» деген. Уәдеде тұру көркем мінездердің бірі. Пайғамбарымыз(алайһи салам) екі үлкен мақсатпен жіберілсе, соның бірі көркем мінезімізді жетілдіру үшін келгенін айтқан. Өзі де(алаһи салам) берген сөзін бұзбай, уәдесінде тұрған. Бірде бір кісімен белгілі бір жерде, белгілі бір уақытта кездесуге уағдаласып, үш күн қатарынан сол жерде күткен екен. үшінші күні келіскен адамы келіп, ұмытып кеткенің айтып, кешірім сұрайды. Пайғамбарымыз(алаһи салам): көп күттіріп, әуреге салып қойдың ғой, деп сабыр сақтаған. Алла тағалада біздерге уәде берді. Алланың адамзатқа қатысты екі хаққысын өтесек, ондай адамдардан риза болып, жаннатына кіргізетініне уәде берген. Сол себепті уәделескен болсақ, сөз байласқан болсақ, келісім шарт тағы осы сияқты жағдайларда тура болып, сол уәделерді бұзбау керек. Егерде күнәлі, күмәнді істер, амалдар сезілсе, ондай жағдайларда сақтанып, сөз беруден, уәделесуден қашу керек. Артынан уәделескен адамның арам пиғылын білсе, келісімді бұзуда күнә жоқ. Өйткені Алланың сөзі барлығынан жоғары тұрады. Алланың сөзінен ешкім аттап кете алмайды.А
Абылай Құрмашұлы
Мухсин мешітінің бас имамы
