Қалған 13 әріптің сөздің басында, ортасында, аяғында жазылу үлгісі:
| Сөздің аяғы | Сөздің ортасы | Сөздің басы | Әріп | № |
ـط |
ـطـ |
طـ |
ط |
16 |
ـظ |
ـظـ |
ظـ |
ظ |
17 |
ـع |
ـعـ |
عـ |
ع |
18 |
ـغ |
ـغـ |
غـ |
غ |
19 |
ـف |
ـفـ |
فـ |
ف |
20 |
ـق |
ـقـ |
قـ |
ق |
21 |
ـك |
ـكــ |
كــ |
ك |
22 |
ـل |
ـلـ |
لـ |
ل |
23 |
ـم |
ـمـ |
مـ |
م |
24 |
ـن |
ــنـ |
نـ |
ن |
25 |
| ـه- ره[1] |
ـهـ |
هـ |
ه |
26 |
ـو |
ـو |
و |
و |
27 |
ـي |
ـيـ |
يـ |
ي |
28 |
Мысалдар:
عَرَضَ |
عَبَرَ |
تَحْظُرُ |
ظَبَرَ |
ظَحَرَ |
وَرَطَ |
خَطَبَ |
طَبَحَ |
رَقَدَ |
قَطَعَ |
قَبِلَ |
صَخْيُ |
خَسَفَ |
فَتَحَ |
رَسَغَ |
غَبَطَ |
مَسَكَ |
فَلَكُ |
لَدَغَ |
لَبِسَ |
بِكْرُ |
شُكْرُ |
كُسِرَ |
كَتَبَ |
بَيْتُ |
يَسَرَ |
فَوْزُ |
وَكِلَ |
وَجَبَ |
هَلَكَ |
حَنَفَ |
نَكَسَ |
Оқылуы:
| ъарада | ъабара[2] | тахзару | забара | захара | уарата | хатаба | табаха |
| рақада | қатаъа | қабила | сахиу | хасафа | фатаха | расаға | ғабата |
| масака | фалаку | ладаға | лабиса | бикру | шукру | кусира | кәтәбә |
| байту | иасара | фаузу | уәкила | уаджаба | һалака | ханафа | накаса |
Тануин
Тануин – араб сөздерінің соңында келетін қос касра, қос фатха, қос дамма. Қос фатха «ан» немесе «ән», қос касра «ин» немесе «ыйн», қос дамма «ун» болып дыбысталады.[3]
Жасалу жолы:
Оқылуы |
Мысалы |
Таңбасы |
Атауы |
№ |
насран, ризқан |
نَصْرًا، رِزْقًا |
ــً ا |
Фатхалы тануин |
1 |
насрин, ризқин |
نَصْرٍ، رِزْقٍ |
ــٍـ |
Касралы тануин |
2 |
насрун, ризқун |
نَصْرٌ، رِزْقٌ |
ــٌـ |
Даммалы тануин |
3 |
Шадда
Шадда[4] – дегеніміз қосарланып оқылатын әріпті білдіретін белгі. Негізінде ол біріншісі сукунды, екіншісі харакатты болған екі бірдей әріптің қосындысы[5]. шадда белгісі -ـــّـ .
- Фатхалы шадда – ـــَّـ , мысалы – دَـرَّ سَ, оқылуы – дарраса
- Касралы шадда[6] – ـــِّـ , мысалы – دُبِّـرَ , оқылуы – дуббира
- Даммалы шадда – ـــُّـ, мысалы –حَـسُّـنَ, оқылуы – хассуна
Мысалдар:
قَدَّرَ |
بِــرْكًــا |
دَ رْ سٌ |
حَــلْــقٍ |
كُــبْــرًا |
تَرْسٌ |
|
تَــفَــخَّـمُ |
تَــكَـبُّـرَ |
خُـبِّــطَ |
جُبِّر |
ثُوِّبَ |
دَبَّرَ |
|
نَتَكَرَّرُ |
مُتَقَدِّمٌ |
تَتَقَدَّرُ |
مُـتَكَبِّرُ |
زَيْـنَـبْ |
نَتْرُكُ |
|
مِنْبَرَيْنِ |
مِنْبَرُ |
زَيْنَبَيْنِ |
تُدَرِّسُ |
رِبْحٌ |
تَبْزُلُ |
|
نَتَزَحْلَقُ |
نَصَّرَ |
تُدَرِّجُ |
تَدَخْرَجَ |
تَسُدُّ |
تَتَلَوَّسْ |
|
تَسْتَرِدُّ |
مُتَزَحْلَقًا |
تَسْتَنْبِطُ |
بَيْتَيْنِ |
زَحْلَقَ |
كَبَّرَ |
|
مُتَزَحْلِقٌ |
تَسْتَخْرِجُ |
نَسْتَخْرِجُ |
مُنْصَرِفٌ |
نَفْهَمُ |
سَبَّحَ |
|
Оқылуы:
| қаддара | биркан | дарсун | халқин | кубран | тарсун |
| тафаххаму | такаббура | хуббита | джуббира | сууиба | даббара |
| натакаррару | мутақаддимун | татақаддару | мутакаббиру | зайнаб | натруку |
| минбарайни | минбару | зайнабайни | тударрису | рибхун | табзулу |
| натазахлақу | нассара | тударриджу | тадахраджа | тасудду | таталаууас |
| тастаридду | мутазахлиқан | тастанбиту | байтайни | захлақа | каббара |
| мутазахлиқун | тастахриджу | настахрижу | мунсарифун | нафһаму | саббаха |
Тапсырмалар:
1-жаттығу. Әріптердің сөздің басында, ортасында, аяғында келуіне мұқият мән беріп, жаттау.
2-жаттығу. Тануин мен шадданың ерекшеліктері мен олардың жазылу тәсіліне, сондай-ақ сөздерді қалай өзгертетініне мән беру.
3-жаттығу. Жоғарыдағы мысалдарды жазып оқу.
Ескерту: Қосымша мәліметті аудио дисктегі 3-сабақтан ала аласыз.
[1] «ه» әріпінің соңында келетін бұл түрі араб әріптеріндегі екі түрде жазылатын (3-бет, 1-cілтемеде) әріптерден кейін келсе, тұйық «ه» түрінде жазылады, қалған әріптерде «ـه» түрі жазылады.
[2] Қазақ тілінде «ع» әріпінің баламасы болмағандықтан «ъ» әріпі басқа қазақ әріптеріне ұқсамағандықтан аталған әріп таңдалды.
[3] Фатха тануинінен кейін әрдайым алиф келеді, касра және дамма тануиндері жеке жазылады.
[4] Шадда көптеген тажуид кітаптарында ташдид деп те аталады.
[5] Ол харакетті, (фатхалы, касралы, даммалы) бола береді.
[6] Кәсралы шадда болған кезде кәсра белгісі шадда белгісің астында мысалы, دُبِّرَнемесе әріпті астында دُبِـّـرَ болуы мүмкін. Алайда, бұл көбінесе Құранда ғана кездеседі.
